Ðói quen rồi, đến khi no lại... bệnh

      -
  • Than phiền
  • gplus
  • pinterest
Có một thực tế là ở những bệnh nhân suy kiệt nặng do nằm lâu, do nuôi dưỡng kém, ăn chay, tuyệt thực kéo dài hoặc do kém khả năng hấp thu...
Ðói quen rồi, đến khi no lại... bệnh

Có một thực tế là ở những bệnh nhân suy kiệt nặng do nằm lâu, do nuôi dưỡng kém, ăn chay, tuyệt thực kéo dài hoặc do kém khả năng hấp thu; những người bị đói kéo dài trong các khu vực thiếu lương thực, khi được nuôi dưỡng đầy đủ trở lại (bằng đường miệng, qua ống thông dạ dày hay qua đường truyền tĩnh mạch) thì lại xuất hiện những triệu chứng nặng hơn và nhiều trường hợp… tử vong). Đó chính là biểu hiện của hội chứng sau nuôi dưỡng lại.


Thế nào là hội chứng sau nuôi dưỡng lại?


Hội chứng sau nuôi dưỡng lại (Refeeding syndrome) là một loạt các rối loạn chuyển hóa xảy ra ở các bệnh nhân nhịn đói lâu ngày, bệnh nhân suy dinh dưỡng được nuôi dưỡng trở lại. Hội chứng này lần đầu tiên được mô tả trong thời kỳ chiến tranh thế giới thứ nhất khi các triệu chứng suy tim xuất hiện ở các tù binh bị bỏ đói lâu ngày và ở những người biểu tình tuyệt thực phản đối chiến tranh được nuôi dưỡng lại. Ngày nay, hội chứng này có thể gặp sau nuôi dưỡng lại ở những bệnh nhân có hội chứng chán ăn do nguyên nhân thần kinh, suy dinh dưỡng ở người già hoặc trẻ em, suy dinh dưỡng ở người nghiện rượu, ở những bệnh nhân ung thư đang được điều trị hóa chất, bệnh nhân sau mổ, sau mổ cắt đoạn ruột, bệnh nhân nằm lâu do tai biến mạch máu não, do bại liệt…


Với những bệnh nhân suy kiệt do nằm lâu, cần bổ sung đầy đủ và hợp lý dinh dưỡng, tránh thừa hoặc thiếu.


Cơ chế của các rối loạn sau nuôi dưỡng lại


Sau 24 - 72h nhịn đói, nồng độ đường glucose trong máu bắt đầu giảm. Nồng độ insulin giảm trong khi nồng độ glucargon tăng lên để huy động chuyển đổi glucose từ kho dự trữ glycogen của cơ thể nhằm cung cấp năng lượng cho các mô không có đường dự trữ như não, tủy thận và hồng cầu. Sau 72h, lượng glycogen nhanh chóng bị cạn kiệt và glucose được tổng hợp chủ yếu bằng mỡ và protein của cơ. Như vậy, nguồn mỡ và protein tại các mô mỡ và khối cơ trong cơ thể sớm muộn cũng sẽ hết nếu bệnh nhân không được nuôi dưỡng kịp thời.


Khi bệnh nhân được nuôi dưỡng trở lại, một lượng lớn glucose được hấp thu vào máu dẫn đến tăng giải phóng insulin để đưa glucose vào trong các tế bào. Quá trình này kèm theo một lượng lớn phosphate, magnesium, potassium cũng vào theo trong tế bào gây thiếu phospho, magne và kali trong máu. Lượng glucose cao đột ngột trong máu cũng làm giảm bài tiết natri và nước tự do qua thận gây thừa nước và muối trong cơ thể. Hậu quả là phù phổi, suy tim, phù ngoại biên có thể xảy ra. Truyền glucose quá nhanh cũng gây tăng đường máu và làm tăng áp lực thẩm thấu máu. Nuôi dưỡng thiếu các vitamin, đặc biệt là vitamin B1 có thể gây các thương tổn thần kinh và tim mạch. Lượng albumin máu giảm nhiều ở bệnh nhân suy kiệt nặng không giữ được nước trong lòng mạch nên khi được truyền dịch, nước sẽ thoát ra gây phù, tràn dịch màng bụng, màng phổi, màng ngoài tim.


Rối loạn các chuyển hóa và thiếu hụt các vitamin khi cơ thể được bù đắp trở lại


Triệu chứng của hội chứng sau nuôi dưỡng lại thường gặp ở người nhịn đói hoặc có tình trạng dinh dưỡng kém trên 10 ngày hoặc đã sụt cân do dinh dưỡng trên 30% trọng lượng cơ thể. Các triệu chứng rất đa dạng, phong phú, biểu hiện từ nhẹ đến nặng, ở nhiều cơ quan khác nhau như tim mạch, hô hấp, thần kinh - cơ, tiêu hóa, nội tiết, huyết học với nguyên nhân chủ yếu là do rối loạn chuyển hóa nước, điện giải và thiếu hụt các vitamin. Hạ phospho máu rất hay gặp trong hội chứng sau nuôi dưỡng lại. Lượng phospho giảm trong khoảng từ 0,3 - 0,5mmol/L có thể gây loạn nhịp tim, suy hô hấp, tiêu cơ vân và rối loạn ý thức. Nồng độ kali máu dưới 2,5mmol/L làm yếu cơ, liệt cơ, suy hô hấp, hoại tử cơ, tiêu cơ vân và loạn nhịp tim nguy hiểm đến tính mạng bệnh nhân. Lượng magne, canxi máu giảm làm xuất hiện cơn tetani, co giật, co thắt thanh môn, rối loạn nhịp tim, rối loạn ý thức. Phù phổi cấp do thừa dịch, suy tim do thừa dịch, do thiếu vitamin B1, suy thận cấp và các triệu chứng khác như đau cơ, trướng bụng do liệt ruột cơ năng, rối loạn chức năng các tế bào máu... cũng có thể xảy ra.


Các giải pháp


Bỏ sót hội chứng sau nuôi dưỡng lại có thể làm bệnh nhân nặng thêm hoặc thậm chí tử vong. Các biện pháp dự phòng bao gồm nuôi dưỡng đầy đủ cho các đối tượng có nguy cơ bị suy dinh dưỡng như bệnh nhân ung thư, bệnh nhân sau mổ...; với những bệnh nhân suy dinh dưỡng có nguy cơ cao, khi nuôi dưỡng nên theo dõi liên tục các thông số về nước, điện giải (natri, kali, magne, phospho, canxi), kiềm toan, protein, albumin máu cũng như các biểu hiện lâm sàng như tim mạch, hô hấp, thần kinh; bắt đầu nuôi dưỡng bằng số calorie vào khoảng một nửa so với nhu cầu thực của bệnh nhân sau đó tăng dần cho đủ trong vòng 7 - 10 ngày sau. Bổ sung đầy đủ và hợp lý các thành phần trong thức ăn như đường, đạm, mỡ, chất xơ, vitamin, các yếu tố vi lượng. Lượng nước nên đảm bảo vừa đủ cho bệnh nhân, tránh thừa hoặc thiếu. Tiếp tục theo dõi các thông số lâm sàng và xét nghiệm hàng ngày cho tới khi bệnh nhân ổn định.


TS.BS. Vũ Đức Định


Tag :

  • gplus
  • pinterest
Bình luận (0)
Đánh giá:

Ðói quen rồi, đến khi no lại... bệnh

Có một thực tế là ở những bệnh nhân suy kiệt nặng do nằm lâu, do nuôi dưỡng kém, ăn chay, tuyệt thực kéo dài hoặc do kém khả năng hấp thu...


Ðoi quen roi, den khi no lai... benh


Co mot thuc te la o nhung benh nhan suy kiet nang do nam lau, do nuoi duong kem, an chay, tuyet thuc keo dai hoac do kem kha nang hap thu...


Co mot thuc te la o nhung benh nhan suy kiet nang do nam lau, do nuoi duong kem, an chay, tuyet thuc keo dai hoac do kem kha nang hap thu; nhung nguoi bi doi keo dai trong cac khu vuc thieu luong thuc, khi duoc nuoi duong day du tro lai (bang duong mieng, qua ong thong da day hay qua duong truyen tinh mach) thi lai xuat hien nhung trieu chung nang hon va nhieu truong hop… tu vong). Do chinh la bieu hien cua hoi chung sau nuoi duong lai.


The nao la hoi chung sau nuoi duong lai?


Hoi chung sau nuoi duong lai (Refeeding syndrome) la mot loat cac roi loan chuyen hoa xay ra o cac benh nhan nhin doi lau ngay, benh nhan suy dinh duong duoc nuoi duong tro lai. Hoi chung nay lan dau tien duoc mo ta trong thoi ky chien tranh the gioi thu nhat khi cac trieu chung suy tim xuat hien o cac tu binh bi bo doi lau ngay va o nhung nguoi bieu tinh tuyet thuc phan doi chien tranh duoc nuoi duong lai. Ngay nay, hoi chung nay co the gap sau nuoi duong lai o nhung benh nhan co hoi chung chan an do nguyen nhan than kinh, suy dinh duong o nguoi gia hoac tre em, suy dinh duong o nguoi nghien ruou, o nhung benh nhan ung thu dang duoc dieu tri hoa chat, benh nhan sau mo, sau mo cat doan ruot, benh nhan nam lau do tai bien mach mau nao, do bai liet…


Voi nhung benh nhan suy kiet do nam lau, can bo sung day du va hop ly dinh duong, tranh thua hoac thieu.


Co che cua cac roi loan sau nuoi duong lai


Sau 24 - 72h nhin doi, nong do duong glucose trong mau bat dau giam. Nong do insulin giam trong khi nong do glucargon tang len de huy dong chuyen doi glucose tu kho du tru glycogen cua co the nham cung cap nang luong cho cac mo khong co duong du tru nhu nao, tuy than va hong cau. Sau 72h, luong glycogen nhanh chong bi can kiet va glucose duoc tong hop chu yeu bang mo va protein cua co. Nhu vay, nguon mo va protein tai cac mo mo va khoi co trong co the som muon cung se het neu benh nhan khong duoc nuoi duong kip thoi.


Khi benh nhan duoc nuoi duong tro lai, mot luong lon glucose duoc hap thu vao mau dan den tang giai phong insulin de dua glucose vao trong cac te bao. Qua trinh nay kem theo mot luong lon phosphate, magnesium, potassium cung vao theo trong te bao gay thieu phospho, magne va kali trong mau. Luong glucose cao dot ngot trong mau cung lam giam bai tiet natri va nuoc tu do qua than gay thua nuoc va muoi trong co the. Hau qua la phu phoi, suy tim, phu ngoai bien co the xay ra. Truyen glucose qua nhanh cung gay tang duong mau va lam tang ap luc tham thau mau. Nuoi duong thieu cac vitamin, dac biet la vitamin B1 co the gay cac thuong ton than kinh va tim mach. Luong albumin mau giam nhieu o benh nhan suy kiet nang khong giu duoc nuoc trong long mach nen khi duoc truyen dich, nuoc se thoat ra gay phu, tran dich mang bung, mang phoi, mang ngoai tim.


Roi loan cac chuyen hoa va thieu hut cac vitamin khi co the duoc bu dap tro lai


Trieu chung cua hoi chung sau nuoi duong lai thuong gap o nguoi nhin doi hoac co tinh trang dinh duong kem tren 10 ngay hoac da sut can do dinh duong tren 30% trong luong co the. Cac trieu chung rat da dang, phong phu, bieu hien tu nhe den nang, o nhieu co quan khac nhau nhu tim mach, ho hap, than kinh - co, tieu hoa, noi tiet, huyet hoc voi nguyen nhan chu yeu la do roi loan chuyen hoa nuoc, dien giai va thieu hut cac vitamin. Ha phospho mau rat hay gap trong hoi chung sau nuoi duong lai. Luong phospho giam trong khoang tu 0,3 - 0,5mmol/L co the gay loan nhip tim, suy ho hap, tieu co van va roi loan y thuc. Nong do kali mau duoi 2,5mmol/L lam yeu co, liet co, suy ho hap, hoai tu co, tieu co van va loan nhip tim nguy hiem den tinh mang benh nhan. Luong magne, canxi mau giam lam xuat hien con tetani, co giat, co that thanh mon, roi loan nhip tim, roi loan y thuc. Phu phoi cap do thua dich, suy tim do thua dich, do thieu vitamin B1, suy than cap va cac trieu chung khac nhu dau co, truong bung do liet ruot co nang, roi loan chuc nang cac te bao mau... cung co the xay ra.


Cac giai phap


Bo sot hoi chung sau nuoi duong lai co the lam benh nhan nang them hoac tham chi tu vong. Cac bien phap du phong bao gom nuoi duong day du cho cac doi tuong co nguy co bi suy dinh duong nhu benh nhan ung thu, benh nhan sau mo...; voi nhung benh nhan suy dinh duong co nguy co cao, khi nuoi duong nen theo doi lien tuc cac thong so ve nuoc, dien giai (natri, kali, magne, phospho, canxi), kiem toan, protein, albumin mau cung nhu cac bieu hien lam sang nhu tim mach, ho hap, than kinh; bat dau nuoi duong bang so calorie vao khoang mot nua so voi nhu cau thuc cua benh nhan sau do tang dan cho du trong vong 7 - 10 ngay sau. Bo sung day du va hop ly cac thanh phan trong thuc an nhu duong, dam, mo, chat xo, vitamin, cac yeu to vi luong. Luong nuoc nen dam bao vua du cho benh nhan, tranh thua hoac thieu. Tiep tuc theo doi cac thong so lam sang va xet nghiem hang ngay cho toi khi benh nhan on dinh.


TS.BS. Vu Duc Dinh


RẤT NHIỀU SẢN PHẨM

DANH BẠ PHONG PHÚ

Đa dạng hàng trăm ngàn thuốc

CÁC THƯƠNG HIỆU NỔI TIẾNG

ĐỊA CHỈ NHÀ THUỐC

Chi tiết từng ngõ, phố, quận, huyện

TIN TỨC CẬP NHẬT

TIN SỨC KHỎE HỮU ÍCH

Các tin y tế cập nhật liên tục

HỖ TRỢ NHANH CHÓNG

HỖ TRỢ NHANH CHÓNG

Tư vẫn miễn phí, nhiệt tình

RẤT NHIỀU SẢN PHẨM

DANH BẠ PHONG PHÚ

Đa dạng hàng trăm ngàn thuốc

TIN TỨC CẬP NHẬT

TIN SỨC KHỎE HỮU ÍCH

Các tin y tế cập nhật liên tục

Giá Thuốc www.giathuoc.net Hà Nội, Việt Nam 123 ABC VN-HN 10000 VN ‎0912121212