Hơn 60 năm qua, corticoid đã được sử dụng để điều trị nhiều bệnh. Trong đó các loại thuốc dạng kem bôi để điều trị bệnh ngoài da rất phổ biến.
Hơn 60 năm qua, corticoid đã được sử dụng để điều trị nhiều bệnh. Trong đó các loại thuốc dạng kem bôi để điều trị bệnh ngoài da rất phổ biến. Thậm chí, người ta còn lạm dụng corticoid trong thành phần của mỹ phẩm như kem bôi làm trắng da... Nhưng thuốc này lại có rất nhiều tác dụng phụ trên da. Do đó thuốc phải được dùng đúng chỉ định của bác sĩ và tuyệt đối không lạm dụng nó một cách bừa bãi trong các kem bôi mỹ phẩm.
Tác dụng của corticoid với bệnh ngoài da
Corticoid thường được sử dụng nhằm điều trị viêm da bằng cách ức chế và giảm triệu chứng viêm. Các loại thuốc dạng kem bôi chứa corticoid có rất nhiều loại. Từ tác dụng vừa như hydrocortisone, dexamethasone, clobetasone đến loại tác dụng mạnh như amcinonide, betamethasone dipropinate, fluocinomide... hoặc loại tác dụng khá mạnh như flucinolone acetonide... Với bệnh ngoài da, thông thường corticoid được sử dụng cho các đối tượng mắc bệnh Eczema, viêm da tiếp xúc, viêm da tiết bã nhờn, vết côn trùng cắn, bệnh vẩy nến...
Các dạng mụn trứng cá do dùng corticoid.
Những biểu hiện tổn thương da thường gặp do corticoid
Corticoid thường ít khi gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng tại chỗ nếu được sử dụng theo đúng quy định. Tuy nhiên, nhiều người đã tự ý tăng liều với hy vọng nhanh khỏi bệnh đã làm tăng nguy cơ gặp phản ứng phụ của thuốc, làm ảnh hưởng không nhỏ tới làn da. Corticoid thường gây ra tác dụng phụ khi thời gian và tần suất điều trị kéo dài và thường xuyên. Càng sử dụng điều trị cho vùng da với diện tích càng lớn càng có nguy cơ hư tổn da. Trẻ nhỏ và người lớn tuổi hoặc người có làn da nhạy cảm có nguy cơ cao gặp phải phản ứng phụ không mong muốn cao hơn khi sử dụng sản phẩm có chứa corticoid vì da của những người này có đặc điểm khá mỏng và yếu.
Các biểu hiện thường gặp như: biểu hiện da châm chích, nóng rát (là một trong những tác dụng phụ phổ biến thường xảy ra khi bắt đầu điều trị với corticoid), xuất hiện hiện tượng viêm nang lông hoặc tình trạng nhiễm trùng da có từ trước sẽ trở nên trầm trọng hơn. Dùng corticoid kéo dài sẽ khiến da mỏng đi và dễ bị tác động bởi môi trường bên ngoài gây nám, sạm da... Xuất hiện vết rạn da, viêm da tiếp xúc, da bị kích thích do phản ứng dị ứng nhẹ từ các chất trong corticoid khi dùng kem thoa tại chỗ.
Kem bôi corticoid còn làm xuất hiện mụn trứng cá hoặc làm trầm trọng hơn tình trạng mụn trứng cá hiện có. Các sản phẩm trị mụn có chứa corticoid nếu lạm dụng dài ngày sẽ càng làm mụn nổi nhiều hơn, khi ngưng sử dụng còn có thể gây nám da mặt. Đó là lý do vì sao nhiều bạn khi sử dụng mỹ phẩm có chứa corticoid khi dùng lâu dài, thời gian đầu da đẹp mịn màng nhưng về sau phát sinh mụn nặng, tái sạm màu da, khi ngưng dùng tình trạng này càng trầm trọng hơn.
Mắc phải hiện tượng Rosacea - đây là hiện tượng viêm da phổ biến khiến da mặt trở nên đỏ hay đỏ ửng.
Thay đổi màu sắc da - hiện tượng này thường dễ nhận thấy hơn ở những người có làn da tối màu. Làm cho vết các sẹo trên da chậm liền, dễ gây nhiễm khuẩn thứ phát; làm tăng trưởng lông tóc nhiều quá mức ở vùng da được điều trị bằng corticoid.
Trường hợp gặp tác dụng phụ như cảm giác châm chích hay nóng bỏng, rát da, thường sẽ biến mất nếu bạn ngừng sử dụng sản phẩm. Tuy nhiên các tác dụng phụ như vết rạn da có thể lưu lại trên da vĩnh viễn. Các hiện tượng khác như mụn, viêm đỏ da cũng có thể thuyên giảm nhưng cần điều trị thích hợp tại chuyên khoa da liễu để phục hồi da sớm. Thời gian điều trị này có thể dài ngắn tùy thuộc vào tình trạng hư tổn da ở mỗi cá nhân cụ thể, có những trường hợp phải mất một khoảng thời gian rất dài, da mới có thể sáng khỏe như thường.
Ngoài các tác dụng phụ tại vùng da điều trị, corticoid còn có thể gây ra các tác dụng phụ cho toàn thân một khi thành phần này được hấp thụ vào máu thông qua da với liều lượng vượt quá mức cho phép, từ đó gây ảnh hưởng đến các bộ phận khác của cơ thể như tuyến thượng thận.
Hiện nay một số hãng dược - mỹ phẩm cũng lạm dụng corticoid để đẩy mạnh hiệu quả làm đẹp tức thì của sản phẩm. Từ đó vô tình gây tổn thương da cho người sử dụng. Trong các sản phẩm làm đẹp thì kem thoa ngoài có chứa corticoid (như kem trộn có chứa corticoid, vitamin E...) thường rất được phái nữ ưa chuộng, có người vì không biết mà sử dụng, có người dù biết nhưng vì hiệu quả quá “hấp dẫn” khi làm bay nhanh vết nám da, làm mất sắc tố đen, da trắng sáng hơn, đẹp và hồng hào hơn do giãn mao mạch... nên thường nhắm mắt cho qua mà tiếp tục sử dụng. Tuy nhiên, những trường hợp này, da thường dễ bị hấp thụ ánh nắng nên mau chóng nám da trở lại.
BS. Lê Hồng Hà