Thiếu máu não hay xảy ra ở người trưởng thành, đặc biệt ở người cao tuổi. Bệnh gây nên nhiều biến chứng nguy hiểm, vì vậy cần nhận biết sớm để đề phòng.
Thiếu máu não là hiện tượng giảm lưu lượng máu đến não, dẫn tới giảm cung cấp oxy và các chất dinh dưỡng nuôi não làm cho tế bào não (tế bào thần kinh) thiếu năng lượng để hoạt động. Từ đó làm ảnh hưởng đến cấu trúc, sự tồn tại, phát triển và ảnh hưởng đến chức năng của hệ thần kinh trung ương có thể gây nên những biến chứng nguy hiểm.
Nguyên nhân của thiếu náu não là gì?
Ở người bình thường, tuy não bộ chỉ chiếm 2% trọng lượng cơ thể nhưng được cung cấp với một khối lượng máu rất lớn (có khoảng 15% tổng khối lượng máu từ tim đi ra) và não bộ tiêu thụ 20% tổng lượng oxy trong máu, sử dụng đến 25% lượng đường glucoza để sinh năng lượng cung cấp cho các tế bào thần kinh hoạt động. Vì vậy, khi não bị thiếu máu, mọi hoạt động thần kinh của não bộ sẽ bị suy giảm ngay tức khắc.
Mảng xơ vữa có thể vỡ tự do, di chuyển đến não và tắc nghẽn mạch máu nuôi não ảnh minh họa
Có nhiều nguyên nhân gây thiếu máu não, đó là bị huyết áp thấp, rối loạn tiền đình, viêm xoang, tiền mãn kinh (phụ nữ) hoặc do thoái hóa đốt sống cổ (làm ảnh hưởng đến lưu lượng máu lên não của động mạch thân nền), xơ vữa động mạch (do tăng mỡ máu kéo dài), nhất là hẹp động mạch cảnh làm hạn chế rất lớn đến lượng máu đi lên não (trong bệnh tai biến mạch máu não, có tới 25 - 30% là do hẹp động mạch cảnh. Hẹp động mạch cảnh gặp chủ yếu ở người cao tuổi vừa do bị lão hóa vừa do xơ vữa bởi mỡ bám lên thành mạch và phát triển gây hẹp tại chỗ hoặc mảnh xơ vữa bong tróc ra đi theo dòng máu lên não gây lấp mạch não đưa đến tai biến mạch máu não). Ngoài ra, thiếu máu não còn do áp lực công việc, ngủ ít, uống quá nhiều rượu, bia nhất là lớp trẻ (thanh, trung niên), trong khi đó ít hoặc lười vận động. Bên cạnh đó, tăng huyết áp là một trong những nguyên nhân đáng chú ý nhất của thiếu máu não, đặc biệt là người có tuổi.
Biểu hiện sớm nhất của thiếu máu não là gì?
Bệnh thường gặp ở lứa tuổi trung niên và người cao tuổi (có khoảng 2/3 số người đứng tuổi mắc căn bệnh này và 75% trường hợp người bệnh trên 60 tuổi).
Nam giới có nguy cơ mắc bệnh thiếu máu não cao hơn nữ giới. Các triệu chứng của tình trạng thiếu máu não rất hay gặp trong cuộc sống hàng ngày nhưng dễ bị bỏ qua hoặc không để ý hoặc chủ quan xem thường. Đó là thường xuyên bị đau đầu. Lúc đầu cơn đau xuất hiện ở một vị trí cố định, sau đó lan ra khắp đầu, đôi khi, cơn đau đầu dữ dội tới mức không thể tập trung làm việc hoặc ngủ không ngon giấc rất dễ dẫn đến mất ngủ triền miên gây mệt mỏi và gây nặng đầu nhất là khi mới ngủ dậy hay khi phải di chuyển. Người bệnh rất dễ hoa mắt chóng mặt, ù tai, choáng váng,mất thăng bằng, đi lại khó khăn, dễ bị ngã. Chính thiếu máu não gây đau đầu, mất ngủ kéo dài làm cho người bệnh giảm trí nhớ, thậm chí có thể mất trí nhớ tạm thời (nhầm lẫn đường đi, để quên đồ vật, quên ngày tháng…). Vì vậy, suy giảm trí nhớ có thể coi là một triệu chứng của thiếu máu não không nên bỏ qua. Một dấu hiệu khá quan trong trong thiếu mãu não là tê bì, nhức mỏi đầu ngón tay, ngón chân (hoặc đau mỏi vùng vai, gáy) có cảm giác râm ran như kiến bò dưới da. Ngoài ra, có nhiều biểu hiện rối loạn thần kinh thực vật (tim đập nhanh, rối loạn huyết động, cơn bốc hỏa…). Vì vậy, khi một người xuất hiện hai trong số những dấu hiệu (năm dấu hiệu) nhận biết thiếu máu não như vừa kể trên, cần nghĩ đến mình bị thiếu máu não.
Thường xuyên bị đau đầu. Lúc đầu cơn đau xuất hiện ở một vị trí cố định, sau đó lan ra khắp đầu. Ảnh minh hoạ
Biến chứng gì có thể xảy ra?
Thiếu máu não nếu không phát hiện, điều trị sớm, tích cực, đúng, bệnh sẽ tiến triển không ngừng gây hậu quả nghiêm trọng như: xơ hóa não, động kinh, Parkinson... nếu xảy ra trong thời gian dài có thể dẫn đến tai biến mạch máu não (đột qụy), đặc biệt là nguyên nhân gây ra bởi tăng huyết áp. Đột quỵ não là căn bệnh có nguy cơ tử vong cao đứng hàng thứ 3 sau bệnh tim mạch, ung thư và được xếp đứng hàng đầu về tỉ lệ tàn tật (tỉ lệ tử vong từ 20 - 30%), nếu qua khỏi thường để lại di chứng nặng nề (lú lẫn), liệt, đi lại rất khó khăn, chậm chạp, đại tiểu tiện không tự chủ.
Nguyên tắc điều trị như thế nào?
Khi có hai trong các triệu chứng của thiếu máu não cần đi khám bệnh ngay để được điều trị kịp thời. Tùy theo nguyên nhân gây bệnh, sẽ được điều trị, bên cạnh đó sẽ được điều trị bằng thuốc tăng tuần hoàn não, người bệnh cần tuân theo chỉ định của bác sĩ khám bệnh cho mình.
Lời khuyên của thầy thuốcKhi bị bệnh có nguy cơ gây thiếu máu não cần tích cực điều trị không chủ quan, xem thường (thoái hóa đốt sống cổ, viêm xoang, mỡ máu cao…, đặc biệt là bệnh tăng huyết áp) và khám bệnh theo định kỳ. Nên có chế độ ăn, uống hợp lý, hạn chế ăn mỡ, lòng, da gà vịt, phủ tạng động vật. Không nghiện rượu, bia. Năng vận động cơ thể bằng các hình thức khác nhau như: đi bộ, chơi cầu lông, đọc sách, báo, các môn giải trí khác…
PGS.TS.BS. BÙI KHẮC HẬU