Thời gian gần đây xảy ra nhiều trường hợp bị tai biến, tử vong do tiêm thuốc “vô tội vạ” từ tiêm thuốc để trị bệnh đến tiêm thuốc làm đẹp...
Chết vì tiêm truyền
Mới đây, một bệnh nhân nam ở Hải Phòng được đưa đến BV. Bạch Mai (Hà Nội) trong tình trạng sốc nặng, suy đa tạng, kèm theo những tổn thương viêm tấy, lan tỏa toàn bộ vùng lưng, đùi... Trước đó, do bị đau lưng nên bệnh nhân này đã đến một người cùng khu để tiêm truyền thuốc giảm đau, 3 - 4 ngày sau khi tiêm, xung quanh khu vực tiêm truyền bị viêm tấy khiến bệnh nhân sốt cao, vàng da. Sau cùng, dù đã được các bác sĩ BV. Bạch Mai điều trị tích cực bằng các kỹ thuật cao như: lọc máu liên tục, dùng kháng sinh đặc hiệu liều cao… nhưng bệnh nhân vẫn tử vong.
Trước đó, một cô gái 20 tuổi ở Q. Tân Phú (TP.HCM) cũng đã bị tử vong sau khi truyền nước biển tại một phòng khám gần nhà chỉ vì “thấy trong người mệt mỏi”.
Tai biến do tiêm thuốc
Đã có tình trạng rất đáng báo động là một số trẻ em được cho tiêm bắp thuốc K-Cort (chứa triamcinolon là thuốc glucocorticoid cho tác dụng kéo dài) bị teo cơ; hay một số người lớn tiêm K-Cort vào khớp trị đau khớp và bị nhiễm trùng khớp.
Từ lâu nhiều người đều biết, vẫn hay xảy ra tiêm thuốc kháng sinh, thậm chí tiêm vitamin B1 bị sốc phản vệ (còn gọi sốc thuốc) đưa đến chết người. Một số thuốc như calci clorid nếu tiêm bắp sẽ có thể gây hoại tử cơ.
Theo báo cáo cách đây không lâu của Khoa Chỉnh hỉnh, BV. Nhi Trung ương, hàng chục trẻ em bị xơ hóa cơ do tiêm kháng sinh đã phải đến chữa trị tại khoa do tai biến làm giảm chức năng vận động rất nghiêm trọng.
Như vậy, dạng thuốc tiêm, đặc biệt là tiêm truyền, không phải luôn luôn tốt nhất như nhiều người lầm tưởng mà là dạng thuốc dùng phải rất thận trọng, thậm chí có khi không nên dùng.
Từ lâu và cho đến nay, có một quan niệm khá phổ biến cho là dùng thuốc tiêm tốt hơn dùng thuốc uống. Do đó khi đến phòng khám, một số bệnh nhân nài nỉ thầy thuốc cho thuốc tiêm, thậm chí còn đòi hỏi được tiêm truyền “nước biển”.
Thuốc tiêm là gì?
Theo định nghĩa, thuốc tiêm là một dạng dược phẩm vô trùng dùng để tiêm vào cơ thể. Chính định nghĩa này cho thấy dạng thuốc tiêm không phải luôn luôn hoàn hảo, ngoài một số ưu điểm so với thuốc uống, nó cũng mang nhiều nhược điểm
Tiêm penicillin, vitamin B1 có khi gây sốc phản vệ trầm trọng
Thuốc tiêm có một số ưu điểm:
- Do được tiêm vào cơ thể, thuốc được hấp thu trực tiếp và trọn vẹn vào máu nên có tác dụng nhanh và hiệu quả cao.
- Thuốc không qua hệ tiêu hóa nên không bị dịch tiêu hóa hoặc gan hủy hoại. Một số thuốc có bản chất peptid như hoóc-môn (progesteron, insulin…) hay một số enzym, nếu uống thuốc sẽ bị dịch vị thủy giải hoặc bị gan biến đổi thành những chất không có tác dụng.
- Tiêm thuốc sẽ tránh được các tác dụng phụ của thuốc trên hệ tiêu hóa. Emetin, thuốc trị ly amíp, nếu uống sẽ gây nôn mửa.
- Tiêm truyền tĩnh mạch cho phép thay thế nhanh chóng lượng nước, điện giải, tế bào, sinh chất bị mất đi do phẫu thuật hay tai nạn gây mất máu chẳng hạn.
Nhưng nhược điểm của thuốc tiêm thì cũng nhiều:
- Tiêm thuốc đòi hỏi phải có dụng cụ thích hợp như: ống tiêm, kim tiêm, tim truyền thì phải có bộ dây truyền và phải tuyệt đối vô trùng. Nếu không vô trùng thì có nguy cơ bị nhiễm trùng (như áp-xe, nhiễm HIV, nhiễm viêm gan siêu vi B, C). Người tiêm thuốc không thông thạo cách tiêm có thể gây ra tai biến: như tiêm tĩnh mạch calcium clorid phải tiêm thật chậm, tiêm thuốc ở mông nếu không đúng chỗ sẽ làm thương tổn dây thần kinh.
- Thuốc tiêm có tác dụng nhanh và tiếp thu trọn vẹn nên nếu có sự nhầm lẫn thì thật tai hại, thậm chí nguy đến tính mạng nếu dược chất có nhiều độc tính.
- Thuốc tiêm dễ gây phản ứng toàn thân hay tại chỗ khi cơ thể không dung nạp thuốc. Như tiêm penicillin, vitamin B1 có khi gây sốc phản vệ trầm trọng, tiêm thuốc dầu nhiều lần thường để lại nốt cứng gây đau đớn.
- Tiêm thuốc đòi hỏi phải có dụng cụ thích hợp như ống tiêm, kim tiêm, riêng tiêm dịch truyền thì phải có bộ dây truyền và phải tuyệt đối vô trùng. Nếu không vô trùng thì có nguy cơ bị nhiễm trùng (như áp-xe, nhiễm HIV, nhiễm viêm gan siêu vi B, C).
- Thuốc tiêm, đặc biệt tiêm tĩnh mạch, có tác dụng nhanh và tiếp thu trọn vẹn nên nếu có sự nhầm lẫn thì thật tai hại, thậm chí nguy đến tính mạng nếu dược chất có nhiều độc tính.
Do có những nhược điểm như trên nên người ta chỉ dùng thuốc tiêm thay vì dùng thuốc uống trong những trường hợp như: cấp cứu, bệnh nhiễm trùng nặng, người bệnh không thể hợp tác uống thuốc…
Trên nguyên tắc, khi thầy thuốc kê toa cho thuốc tiêm là đã có sự cân nhắc cần thiết. Vì vậy, khi đi khám bệnh không nên nài nỉ thầy thuốc cho thuốc tiêm khi không cần thiết, nên nhớ: tiêm thuốc nguy hiểm hơn uống thuốc, người dùng thuốc không thể tự tiêm thuốc mà phải có nhân viên chuyên môn thông thạo kỹ thuật thực hiện…
Hiện nay, tình trạng dùng thuốc tiêm khá phổ biến. Không chỉ tiêm để trị bệnh, tiêm để khỏe mà nhiều chị em còn đến các cơ sở làm đẹp, spa để tiêm dưỡng ẩm da, tiêm nội tiết tố để trẻ, tiêm các chất làm đầy như botox, filler... Cho tới nay, vẫn chưa có nghiên cứu khoa học nào kiểm chứng và xác nhận việc dùng chế phẩm tiêm tĩnh mạch hay tiêm bắp lại có tác dụng “thần kỳ” là làm trắng da, đẹp da, và làm cho phụ nữ trẻ lại. Chỉ thấy việc dùng đường tiêm chích chỉ có nguy cơ rất lớn là bị tai biến do tiêm chích đã kể ở trên..
PGS.TS.DS. NGUYỄN HỮU ĐỨC