Gấc là cây rất quý giá mà thiên nhiên ban tặng cho con người. Cơm quả gấc dùng nấu xôi, các bộ phận khác như hạt, rễ, lá, dây gấc đều là vị thuốc quý.
Cơm quả gấc: vị ngọt tính bình. Tác dụng bổ tỳ vị, dưỡng khí huyết, ích can thận, sáng mắt... Trị chứng hư nhược, mắt yếu mắt mờ, phụ nữ có thai, trẻ em còi, chức năng gan yếu. Dùng dưới dạng quả chín nấu xôi ăn, ép lấy dầu gấc, quả non nấu canh, xào ăn. Đặc biệt, cơm cùi quả gấc chứa rất nhiều vitamin A, E - chất có vai trò trong phòng trị bệnh về tim mạch, sa sút trí não, mắt yếu, mắt mờ.
Hạt gấc (mộc miết tử): vị ngọt, tính ấm, hơi có độc. Tác dụng thông huyết ứ, tiêu mụn nhọt, hạ ch kết, làm mau khỏi chỗ sưng đau. Ngâm với dấm bôi chủ trị quai bị, mụn hạch, anh lựu cổ có bướu, tràng nhạc hạch đàm kết, huyết tích khối rắn chắc sưng đau. Ngâm rượu, bôi trị chứng sang thương huyết ứ bầm tím sưng đau.
Rễ gấc (mộc miết căn): vị đắng, tính mát. Tác dụng tiêu viêm, giải độc, tiêu thũng, chỉ thống. Cách dùng: ngâm rượu hoặc sắc uống ngày 2 lần, mỗ i lầ n sắ c12-14g, chữa cơ khớp đau nhức.
Lá gấc (mộc miết diệp): dùng tươi giã đắp ngoài chữa sưng đau, lá non làm rau, nấu canh hoặc xào ăn, tác dụng bổ mát, nhuận tràng.
Các bộ phận của cây gấc như cơm, rễ, thân, lá, hạt đều dùng làm thuốc trị bệnh.
Sau đây là một số cách dùng gấc chữa bệnh:
Chữa hoàng đản (người uống rượu nhiều quá sinh chứng hoàng đản (vàng da), tiểu vàng đậm mệt mỏi): hạt gấc 2-3 hạt mài với dấm gạo cho uống ngày 3lần/30ml nếu tiểu tiện thông lợi được rất hiệu nghiệm.
Chữa chứng cước khí (hai chân sưng đau lâu ngày): nhân hạt gấc thái lát trộn cám gạo sao vàng ép bỏ dầu tán nhỏ 40g, bột quế 20g, mỗi lần dùng 8g pha với rượu trắng và nước, uống ngày vài lần cho ra mồ hôi.
Chữa sán khí (dịch hoàn sưng đau): nhân hạt gấc 30g hoặc hơn mài với dấm thanh bôi đắp ngày vài lần.
Chữa bệnh trĩ (bị trĩ sưng đau quá mức): hạt gấc 2-3 hạt giã nát hòa với nước xông rử a và lấy nước đặc bôi lên ngày vài lần.
Chữa chứng loa lịch (ở cổ phát nổi nhiều hạch sưng đau): nhân hạt gấc 2 cái ép bỏ dầu hòa với lòng trắng trứng gà chưng thật chín ăn sau bữa cơm, dùng 15 ngày một liệu trình rất hay.
Chữa chứng đan độc anh lựu (ở cổ nổi hạch sưng đau): nhân hạt gấc 7-9 cái tán nhuyễn hòa với dấm gạo bôi đắp nhiều lần.
Chữa quai bị: nhân hạt gấc 40g, xích tiểu đậu, đại hoàng 40g. Các vị tán nhuyễn hòa dầu mè bôi ngày vài lần.
Chữa răng lợi sưng đau chảy máu (răng lợi thường viêm sưng đau chảy máu): hạt gấc giã nhỏ hòa nước ngậm khoảng 30 phút rồi nhổ đi.
Lưu ý: nhân hạt gấc có độc dùng chủ yếu bôi đắp ngoài, không dùng cho người hư nhược, không có huyết ứ. Người không có kinh nghiệm không dùng. Nếu uống dùng khoảng 2-4g (1-2 nhân).
Lương y MINH PHÚC