Một trong những vitamin cần được cung cấp đủ hằng ngày là vitamin E còn gọi là alpha-tocopherol. Đây là vitamin tan trong dầu mỡ (giống như vitamin A, D, K) và có một số chức năng đối với cơ thể như bảo vệ màng các tế bào, điều hòa quá trình biến dưỡng một số chất sinh học cần thiết đối với cơ thể.
Về mặt cấu trúc hóa học, vitamin E tự nhiên tồn tại dưới 8 hợp chất khác nhau, trong đó có 4 tocopherol và 4 tocotrienol. Các tocopherol và tocotrienol đều có dạng alpha, beta, gamma và delta, được xác định theo số lượng và vị trí của các nhóm metyl trên vòng chromanol. Mỗi dạng có hoạt động sinh học hơi khác nhau.
Liều sử dụng vitamin E?
Tác dụng của vitamin E khác nhau tùy thuộc vào liều lượng sử dụng, sự chuyển hóa và hấp thu trong cơ thể như thế nào. Liều lượng nhỏ vitamin E khoảng 15 - 45 IU mỗi ngày được xem là cần thiết để phòng ngừa thiếu vitamin E (theo khuyến nghị về dinh dưỡng của Mỹ - RDA thì liều lượng dự phòng mỗi ngày là 15 IU vitamin E; 1 đơn vị quốc tế IU bằng 1 mg dl-alpha-tocopheryl acetate). Liều lớn được xem là cần thiết để phòng ngừa bệnh thoái hóa. Còn liều cao hơn nữa (tới 3.200 IU mỗi ngày) có thể đem lại một số lợi ích chữa bệnh nhưng cần nghiên cứu thêm. Các nghiên cứu cho thấy vitamin E hầu như không độc, không gây biến dị gen hoặc ung thư.
Thiếu vitamin E có thể gặp ở trẻ đẻ non, người lớn bị cắt túi mật. Khi thiếu Vitamin E kéo dài sẽ có các triệu chứng thần kinh như: thất điều, yếu cơ, rung giật nhãn cầu, xúc giác giảm nhạy cảm. Nếu dùng vitamin E liều cao (trên 3.000 IU mỗi ngày) có thể gây rối loạn tiêu hóa: buồn nôn, đầy hơi, đi lỏng. Tiêm tĩnh mạch liều cao có thể gây tử vong.
Các nghiên cứu cho thấy vitamin E hầu như không độc, không gây biến dị gen hoặc ung thư
Đối với phụ nữ, ngoài việc dùng vitamin E hỗ trợ chữa và phòng sảy thai, rối loạn kinh nguyệt, người ta còn dùng vitamin này để chữa tác dụng phụ gây cương vú ở phụ nữ dùng thuốc ngừa thai. Dùng thuốc ngừa thai loại uống thực chất là đưa vào cơ thể người phụ nữ các dẫn chất hormone sinh dục nữ và thuốc ngừa thai loại này có thể gây một số tác dụng phụ, trong đó có phản ứng làm cương vú đau. Người ta ghi nhận hằng ngày uống 2 lần, mỗi lần 400 IU (tức 400mg) vitamin E có thể giúp phụ nữ giảm cương vú gây đau khi dùng thuốc ngừa thai.
Vitamin E là chất chống oxy hóa?
Đối với vitamin E còn phải kể thêm tác dụng mới phát hiện gần đây. Vào đầu những năm 1990, các nhà khoa học phát hiện vai trò quan trọng của vitamin E trong việc bảo vệ cơ thể, chống lại các phản ứng oxy hóa có hại do các gốc tự do có ở tế bào. Vitamin E được xem là vitamin chống oxy hóa giống như vitamin C, bêta-caroten (tức tiền vitamin A) giúp chống quá trình lão hóa đối với cơ thể con người. Nhiều nghiên cứu khoa học cho thấy nếu hàng ngày ta dùng thực phẩm giàu các chất chống oxy hóa thiên nhiên như vitamin E, vitamin C, bêta caroten có thể giảm nguy cơ mắc một số bệnh ung thư, bệnh tim mạch, bệnh đục thủy tinh thể…
Vitamin E có trong các loại thực phẩm nào?
Các loại thực phẩm giàu vitamin E có thể kể: mầm các loại hạt ngũ cốc, giá sống, một số lọai rau, trong các hạt nhiều dầu như mè, đậu phộng, đậu nành, hạt hướng dương …Ta có thể ăn các loại thực phẩm vừa kể để có nhiều vitamin E. Vitamin E được chiết ra từ dầu mầm lúa mì, nhưng phần lớn các nguồn bổ sung vitamin E tự nhiên hiện nay được tách ra từ dầu thực vật, thông thường là dầu đậu nành.
Trong trường hợp nghi ngờ thiếu, cần phải bổ sung vitamin E, ta có thể bổ sung hằng ngày 1 viên vitamin E 400mg (tức 400 IU) và nếu không có chỉ định của bác sĩ thì nên uống cách quãng, uống vài tuần nghỉ vài tuần, sau đó tiếp tục. Vì là vitamin tan trong dầu, ta nên uống vitamin E cùng với hoặc ngay sau bữa ăn để nhờ chất béo của thức ăn giúp thuốc hấp thu.
Các loại thực phẩm giàu vitamin E
Vitamin E làm đẹp da phụ nữ?
Để có được làn da tươi tắn, mịn màng, phải có chế độ dinh dưỡng đầy đủ và cân bằng, bên cạnh chế độ nghỉ ngơi và vận động thích hợp. Không thể có làn da đẹp đẽ nếu người phụ nữ hằng ngày không ăn uống để được cung cấp đầy đủ và có tỉ lệ cân bằng các chất dinh dưỡng, trong đó có vitamin. Riêng vitamin với vai trò xúc tác các hệ thống enzym, thúc đẩy quá trình chuyển hóa các dưỡng chất khác, đặc biệt chống oxy hóa, ngăn ngừa sự lão hóa nên được xem có vai trò sinh học chủ yếu giúp làn da tươi tắn mịn màng (phải dược cung cấp nhiều vitamin chứ không phải chỉ một hay hai vitamin nào đó). Tuy nhiên, có không ít người không xem nguồn thực phẩm, đặc biệt các loại rau quả trái cây, là nguồn thiên nhiên dồi dào và an toàn giúp bổ sung vitamin mà chỉ chuộng dùng thuốc. Không ít người cho rằng muốn đẹp da hằng ngày phải uống vitamin E, có người dùng thuốc nguy hiểm hơn là tiêm chích vitamin C cũng là chất chống oxy hóa như vitamin E, và dùng đường tiêm chích thì nguy cơ bị tác hại rất lớn.
Có thể khẳng định chỉ riêng một mình vitamin E thì không thể là “thần dược” làm đẹp da. Cũng như không nên “nghe bạn bè bảo rằng nên uống vitamin E mỗi ngày lâu dài thì sẽ đẹp da” như một bạn đọc viết thư cho biết. Chỉ nên dùng vitamin E hằng ngày trong thời gian dài khi đã được bác sĩ khám và chỉ định theo yêu cầu thật sự cần thiết.
PGS.TS. NGUYỄN HỮU ĐỨC