Tầm soát ung thư buồng trứng

Nghe nói tiên lượng của bệnh ung thư buồng trứng không tốt vì khi phát hiện thường trễ. Vậy có cách nào để phát hiện sớm bệnh lý này?

(Lê Tuyết Thu - Tiền Giang)

Tỉ lệ sống còn của ung thư buồng trứng (UTBT) liên quan đến giai đoạn chẩn đoán, tỉ lệ sống 5 năm ở người phát hiện bệnh ở giai đoạn I là trên 90% và giảm còn 75 - 80% nếu tổn thương còn trong vùng, đối với di căn xa thì tỉ lệ này là 25%. Mặc dù tiên lượng tốt liên quan giai đoạn sớm của bệnh nhưng tỉ lệ sống 5 năm của toàn bộ bệnh nhân UTBT dưới 45%. Tỉ lệ tử vong do UTBT giảm rất ít trong hơn 30 năm qua. Thật ra thì người ta ít hiểu biết về cơ chế cũng như thời gian tiến triển của UTBT tại chỗ đến giai đoạn xâm lấn ra khỏi vùng. UTBT có thể khởi phát từ nhiều vùng trong ổ bụng vì yếu tố sinh ung thư vẫn phát triển sau khi cắt bỏ buồng trứng bình thường. 90% UTBT là ung thư thượng mô, phần còn lại là từ tế bào mầm hoặc mô khác. Một phân nhóm của ung thư thượng mô được biết là khối u giới hạn (borderline tumors).

Trên những nhóm phụ nữ có nguy cơ cao, người ta sẽ tiến hành các xét nghiệm để chọn lọc ra những người bị nghi ngờ là mắc UTBT giai đoạn sớm để chẩn đoán xác định. Dĩ nhiên gọi là xét nghiệm tầm soát tức thực hiện trên nhóm phụ nữ có nguy cơ cao mà không hề có triệu chứng nào của bệnh, nếu người phụ nữ có những triệu chứng của bệnh UTBT thì không thể gọi là tầm soát bệnh được.

Siêu âm ổ bụng: phụ nữ cần phải được siêu âm định kỳ vùng chậu để phát hiện những bất thường của cơ quan sinh dục (nhất là buồng trứng). Hình ảnh bất thuờng của buồng trứng kết hợp với chất đánh dấu ung thư trong máu cho giá trị chẩn đoán cao. Phết cổ tử cung (PAPs mear): cũng có giá trị phát hiện 10 - 30% các trường hợp UTBT. Chất CA 125 trong máu: đây là một chất đánh dấu ung thư, nó tăng nồng độ trong máu có liên quan đến UTBT. Tuy nhiên trong những ung thư khác như đại tràng, tiền liệt tuyến, phổi thì nó cũng tồn tại. Lysophosphatidic acid – lipid lysophosphatidic acid (LPA) trong máu có liên quan đến UTBT. LPA tăng ở 96% các bệnh nhân bị UTBT và hiện diện ở 90% khi bệnh ở giai đoạn I.

BS.CKII. ĐẶNG MINH TRÍ

Tam soat ung thu buong trung

Nghe noi tien luong cua benh ung thu buong trung khong tot vi khi phat hien thuong tre. Vay co cach nao de phat hien som benh ly nay?

(Le Tuyet Thu - Tien Giang)

Ti le song con cua ung thu buong trung (UTBT) lien quan den giai doan chan doan, ti le song 5 nam o nguoi phat hien benh o giai doan I la tren 90% va giam con 75 - 80% neu ton thuong con trong vung, doi voi di can xa thi ti le nay la 25%. Mac du tien luong tot lien quan giai doan som cua benh nhung ti le song 5 nam cua toan bo benh nhan UTBT duoi 45%. Ti le tu vong do UTBT giam rat it trong hon 30 nam qua. That ra thi nguoi ta it hieu biet ve co che cung nhu thoi gian tien trien cua UTBT tai cho den giai doan xam lan ra khoi vung. UTBT co the khoi phat tu nhieu vung trong o bung vi yeu to sinh ung thu van phat trien sau khi cat bo buong trung binh thuong. 90% UTBT la ung thu thuong mo, phan con lai la tu te bao mam hoac mo khac. Mot phan nhom cua ung thu thuong mo duoc biet la khoi u gioi han (borderline tumors).

Tren nhung nhom phu nu co nguy co cao, nguoi ta se tien hanh cac xet nghiem de chon loc ra nhung nguoi bi nghi ngo la mac UTBT giai doan som de chan doan xac dinh. Di nhien goi la xet nghiem tam soat tuc thuc hien tren nhom phu nu co nguy co cao ma khong he co trieu chung nao cua benh, neu nguoi phu nu co nhung trieu chung cua benh UTBT thi khong the goi la tam soat benh duoc.

Sieu am o bung: phu nu can phai duoc sieu am dinh ky vung chau de phat hien nhung bat thuong cua co quan sinh duc (nhat la buong trung). Hinh anh bat thuong cua buong trung ket hop voi chat danh dau ung thu trong mau cho gia tri chan doan cao. Phet co tu cung (PAPs mear): cung co gia tri phat hien 10 - 30% cac truong hop UTBT. Chat CA 125 trong mau: day la mot chat danh dau ung thu, no tang nong do trong mau co lien quan den UTBT. Tuy nhien trong nhung ung thu khac nhu dai trang, tien liet tuyen, phoi thi no cung ton tai. Lysophosphatidic acid – lipid lysophosphatidic acid (LPA) trong mau co lien quan den UTBT. LPA tang o 96% cac benh nhan bi UTBT va hien dien o 90% khi benh o giai doan I.