Theo phân loại bệnh tăng huyết áp (THA) mới đây, cần lưu ý đến giai đoạn tiền THA, thể hiện huyết áp trên (tâm thu) 120-139 và huyết áp dưới (tâm trương) 80-90...
Theo phân loại bệnh tăng huyết áp (THA) mới đây, cần lưu ý đến giai đoạn tiền THA, thể hiện huyết áp trên (tâm thu) 120-139 và huyết áp dưới (tâm trương) 80-90, giai đoạn này cần phải thay đổi lối sống (ăn nhạt, vận động thể lực) đã có thể giúp huyết áp cân bằng trở lại. Còn khi buộc phải dùng thuốc để điều trị thì cần hiểu về đặc tính của thuốc để dùng cho đúng nguyên tắc và đúng người bệnh, đặc biệt là đối với bệnh nhân có các bệnh lý khác kèm theo.
Đặc tính của một số loại thuốc điều trị bệnh THA
Có nhiều thuốc điều trị THA đang được sử dụng ở nước ta, chia thành nhiều nhóm, như: thuốc lợi tiểu, thuốc tác động lên thần kinh trung ương (hiện nay ít được sử dụng do tác dụng phụ gây trầm cảm và tăng vọt huyết áp nếu ngừng thuốc đột ngột), thuốc chẹn alpha, thuốc chẹn beta, nhóm thuốc đối kháng calci, thuốc ức chế men chuyển và thuốc ức chế thụ thể angiotensin. Với mỗi nhóm thuốc lại có một đặc tính khác nhau, nên sẽ phù hợp với từng bệnh nhân khác nhau. Ví dụ có loại làm thải nhiều kali, loại lại giữ kali, loại thuốc hạ áp nhưng gây tăng acid uric trong máu, có loại gây tăng cholesterol máu... do đó bệnh nhân cần được làm xét nghiệm máu trước để lựa chọn thuốc phù hợp.
Đo huyết áp thường xuyên để điều chỉnh thuốc cho phù hợp. Ảnh: TM
Nhóm thuốc chẹn alpha có cơ chế ức chế giải phóng noradrenalin tại đầu dây thần kinh (là chất sinh học làm THA), do đó làm hạ huyết áp. Nhóm thuốc chẹn beta lại có tác dụng tốt đối với bệnh nhân có kèm đau thắt lưng, ngực hoặc nhức nửa đầu. Nhóm thuốc đối kháng calci có lợi cho bệnh nhân THA có kèm đau thắt ngực, phù hợp đối với bệnh nhân cao tuổi. Đối với nhóm thuốc ức chế men chuyển lại được lựa chọn khi bệnh nhân mắc kèm các bệnh như hen suyễn, đái tháo đường.
Những thuốc dùng trị huyết áp thuộc các nhóm kể trên vẫn còn nhiều nhược điểm về mặt hiệu quả cũng như các tác dụng phụ. Do đó, hiện nay các nhà khoa học đã nghiên cứu ra nhóm thuốc mới trị THA là nhóm thuốc ức chế thụ thể angiotensin II. Nhóm thuốc mới này có tác dụng hạ huyết áp, đưa huyết áp về trị số bình thường, tương đương với các thuốc nhóm đối kháng calci, chẹn beta, ức chế men chuyển. Lợi điểm của nhóm thuốc này là do không trực tiếp ức chế men chuyển nên gần như không gây ho khan như nhóm ức chế men chuyển hoặc không gây phù như thuốc đối kháng calci.
Một số nguyên tắc cần tuân thủ khi dùng thuốc
Khi mới bị THA, khuyến cáo mới khuyên nên dùng thuốc đầu tiên là nhóm lợi tiểu, đặc biệt là nhóm thiazid. Nếu không hiệu quả mới kết hợp hai nhóm thuốc hoặc đổi sang nhóm thuốc khác. Theo khuyến cáo mới nhất, thì đối với những bệnh nhân mới bắt đầu bị bệnh, nhưng khi huyết áp của họ cao hơn mức cần phải đạt khá nhiều (huyết áp tâm thu cao hơn 20mmHg, huyết áp tâm trương cao hơn 10mmHg), thì người bệnh cần được điều trị ngay với 2 thuốc phối hợp, thông thường có thêm thuốc lợi tiểu.
Xin lưu ý, các thuốc thuộc nhóm ức chế thụ thể angiotensin II hiện nay đã bắt đầu lưu hành ở nước ta, tuy chưa được dùng rộng rãi. Một số bệnh nhân được người thân từ nước ngoài gửi về thuốc loại này cứ tự tiện sử dụng mà không hỏi ý kiến bác sĩ đang trực tiếp điều trị. Dùng như thế là không đúng, vì theo trình bày ở phần trên, thuốc trị THA có nhiều loại và vấn đề sử dụng khá phức tạp. Chỉ có bác sĩ điều trị mới là người có quyền chỉ định và hướng dẫn dùng thuốc thế nào cho an toàn và hiệu quả. Ðặc biệt, bác sĩ có thể quyết định có nên thay thuốc điều trị lâu nay bằng một thuốc mới hay không, chứ không nhất thiết luôn luôn phải dùng thuốc mới.
Thuốc điều trị bệnh THA, nhằm giúp bạn kiểm soát huyết áp trong giới hạn mục tiêu, chứ không phải chữa trị được dứt điểm căn bệnh này. Ngay cả khi huyết áp trở về bình thường, nếu bạn ngừng điều trị, nó có thể tăng đột ngột và gây ra những rủi ro cho sức khỏe.
Bạn cần dùng thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ, không nên tự ý lựa chọn và mua thuốc về sử dụng. Thuốc điều trị THA hiệu quả không có nghĩa là thuốc đắt tiền, hay được người khác sử dụng hiệu quả.
Chỉ có bác sĩ mới có thể quyết định loại thuốc điều trị nào tốt nhất và phù hợp nhất với bạn. Bác sĩ căn cứ vào tình trạng sức khỏe cụ thể của bạn, như các yếu tố nguy cơ tim mạch, các bệnh lý mắc kèm hay có sự tổn thương các cơ quan như suy thận, suy tim, dày thất trái... Từ đó bác sĩ có thể lựa chọn thuốc để giúp bạn kiểm soát huyết áp và bảo vệ thận khỏi tác hại của các bệnh lý khác kèm theo.
PGS.TS. Nguyễn Đức