Chứng phế khí suy tuyệt thường gặp trong các bệnh như ho, háo suyễn, lao phổi, phế nuy, phế ung, ở giai đoạn cuối thường ho ra máu.
Chứng phế khí suy tuyệt thường gặp trong các bệnh như ho, háo suyễn, lao phổi, phế nuy, phế ung, ở giai đoạn cuối thường ho ra máu. Chứng này phần nhiều do hư chứng, cũng có những trường hợp từ thực chứng chuyển thành hư chứng như: đờm ẩm, thủy thấp, ứ huyết làm tắc nghẽn kinh mạch. Cũng có trường hợp do sức khỏe sút kém, già yếu... chính khí ở trong không thắng nổi tà khí bên ngoài. Cũng có trường hợp ăn uống kém vị khí ở trung tiêu (tỳ vị) suy kém không đủ khí đưa lên thượng tiêu (tâm và phế) để dẫn huyết đi nuôi cơ thể, dương khí ở cơ bắp phủ tạng bị thoát ra ngoài cho nên tay chân và toàn cơ thể lạnh nhưng mồ hôi tiết ra thành từng giọt, lúc này bệnh nhân mạch phù tán hoặc vi nhược như muốn tuyệt, sắc mặt trắng bợt hoặc tím tái.
Triệu chứng hơi thở yếu suyễn gấp, ra mồ hôi tay chân lạnh.
Phép trị: Bổ khí ích khí cố thoát.
Bài thuốc “Độc sâm thang”: Bạch sâm cao ly 30g, (nếu hồng sâm 40g) đại táo 16g. Sắc uống liên tục. Bài thuốc có tác dụng: Đại bổ nguyên khí, khi dương khí thoát ra ngoài đột ngột, tinh thần lơ mơ, tay chân lạnh, ra mồ hôi, mạch vị nhược. Tây y áp dụng trong trường hợp cấp cứu suy tim bệnh nhân bị choáng ngất (bài thuốc được đăng trong bộ sách “Thập dược thần thư”.
Chứng phế khí suy tuyệt thường gặp trong các bệnh phổi.
Hoặc dùng bài “Sâm phụ thang”: Sâm cao ly 20g, sinh khương 12g, phụ tử (chế) 40g, đại táo 12g. Sắc uống. Bài thuốc có tác dụng: Bổ nguyên khí do nguyên khí bị hư tổn nhiều, dương khí thoát đột ngột, tay chân quyết lạnh, mồ hôi ra lạnh và dính, hơi thở yếu, suyễn gấp, đại tiện phân lỏng, mạch vi muốn tuyệt (bài thuốc được đăng trong tập sách “Phụ nhân lương phương”.
Trong trường hợp chính khí muốn thoát do tà khí thịnh, có suyễn thở, hơi thở thô, có đờm khò khè nơi cổ họng, huyết ứ không lưu thông, ra nhiều mồ hôi, mạch tán đại.
Phép trị: Ích khí cố thoát cứu phế khí hóa đờm.
Bài thuốc “Sinh mạch tán”: Sâm cao ly 20g, ngũ vị tử 12g, mạch môn 12g, Tùy chứng trạng của bệnh nhân có thể gia giảm cho thích hợp. Bài thuốc có tác dụng trị sốt cao làm tổn thương nguyên khí, người mệt mỏi, tay chân rã rời, đoản hơi, khát nước, ra mồ hôi không dứt.
Chứng phế khí suy tuyệt cũng có khi thường gặp ở những người bệnh trước khi lâm chung, bệnh nặng hiểm nghèo ở giai đoạn cuối. Bệnh phế khí suy tuyệt khi đã ngừng thở kết thúc sự sống, phải cấp cứu tích cực mới cứu được sinh mạng của bệnh nhân.
TTND. BS. Nguyễn Xuân Hướng