Hầu hết người cao tuổi, đặc biệt là người rất cao tuổi đều mắc nhiều bệnh cùng lúc nên sức khỏe suy giảm nhiều so với thời trẻ. Trong Đông y có những bài thuốc, món ăn giúp người cao tuổi nâng cao thể trạng, chống chọi với bệnh tật.
Vì sao người cao tuổi cần các bài thuốc bổ dưỡng
Ở người cao tuổi, lục phủ ngũ tạng sau mấy chục năm vận hành nay bị tổn thương, từ thể đặc sang thể rỗng, vì thế ăn uống hấp thụ kém. Nếu như ở tuổi trẻ khi ăn uống vào cơ thể có thể hấp thu đến 70 – 80% thức ăn, đồ uống thì ở tuổi già, sự hấp thụ chỉ đạt 50-60% ở người không có bệnh về tỳ vị, nếu có bệnh về tỳ vị thì hấp thụ chỉ đạt 30-40% là tối đa. Điều này làm cho khí huyết ngày càng suy kém. Âm dương mất cân bằng, cơ thể dễ phát sinh một số bệnh tật mà ở thời tuổi trẻ không có, hoặc khi thời tiết thay đổi dễ cảm nhiễm thời khí, mắc các chứng bệnh của bốn mùa.
Mặt khác, người cao tuổi thường thận dương kém, hấp thụ của tỳ vị cũng yếu làm cho thận thiếu đi tinh chất của đồ ăn thức uống, để hóa thành khí, huyết nuôi dưỡng cơ thể. Do vậy, muốn bổ tỳ trước hết phải bổ thận. Nhưng với người cao tuổi phải song song bổ cả tỳ và thận.
Một số bài thuốc bổ ngũ tạng, lục phủ
Bài Đại Nhân Bạch Cáp điểu thang
Bồ câu hầm với thuốc bắc: Chim bồ câu một con, thịt của nó có vị mặn tính ôn không độc, có tác dụng ích khí hòa tinh, trị các chứng đau mỏi của người cao tuổi. Nếu có chim cu kỳ thì tốt hơn. Chim cu kỳ, thịt có vị chua, tính mát, không độc, có tác dụng bổ khí, bổ năm tạng, giúp lưu thông khí huyết. Một trong hai loại chim này làm sạch, bỏ phủ tạng, kết hợp với các vị thuốc: nhân sâm 12g hoặc đảng sâm 30g, bạch biển đậu 20g, đại táo 30g.
Cách làm: Bỏ toàn bộ các vị thuốc vào bụng chim cho thêm 30g gạo tẻ may lại, cho vào nồi ninh nhừ. Ăn ngày một con, mỗi tháng ăn ba lần. Bài thuốc có tác dụng bổ tỳ vị, làm ấm trung tiêu, bồi bổ nguyên khí, làm yên năm tạng, sinh tân dịch kéo dài tuổi thọ.
Thư kê ngũ vị ẩm bổ dưỡng cho người cao tuổi.
Bài Thư kê ngũ vị ẩm
Gà mái (loại nhỏ), vị hơi chua, tính bình không độc có tác dụng bổ năm tạng, trị phong, trừ hàn thấp, làm chóng liền xương, trị chứng huyết tích, băng huyết, chứng bạch đới. Thục địa 30g, đương qui 20g, bạch thược 20g, cẩu kỷ tử 20g.
Cách làm: Một con gà mái làm sạch lông, bỏ phủ tạng. Cho các vị thuốc vào bụng gà, cho 600 ml nước ninh cách thủy cho thật nhừ, ăn 2 lần trong ngày, một tháng ăn 2-3 lần. Bài thuốc có tác dụng bổ can thận, bổ huyết, trị các chứng mệt mỏi, đau nhức mỏi của người cao tuổi, khô miệng, táo bón, gan nóng hỏa bốc lên đau đầu hoa mắt, ngũ kém, hay chiêm bao.
Bài Dục tâm tiềm dương bổ hư
Bầu dục lợn hai quả, vị mặn tính mát không độc có tác dụng bổ thận, thông bàng quang, bổ khí, trị chứng đau lưng gối, ù tai. Tinh hoàn lợn hai cái vị ngọt, tính ấm không độc có tác dụng bổ thận dương, sinh tinh, đau dương vật, dương vật không cương cứng. Hạt hẹ 20g, nhân quả óc chó 30g, củ mài 30g, hạt sen 30g.
Cách làm: Bổ thận, bóc bỏ hết màng trong bể thận, rửa sạch. Cho tất cả vào nồi bỏ các loại gia vị như hành, hạt tiêu, muối vừa đủ ninh nhừ chia 2 lần ăn trong ngày, mỗi tháng ăn một lần. Bài thuốc có tác dụng bồi bổ ngũ tạng của người cao tuổi.
Hoặc dùng bài: Nhung hươu tươi một cặp: làm sạch lông, rửa sạch sấy khô, tán bột, bỏ vào lọ thủy tinh đậy kín, mỗi ngày ăn 5g cho vào một bát cháo gạo cho tí muối và hạt tiêu bột, quấy đều để ấm, ngày ăn một lần vào buổi sáng. Hoặc nhung hươu làm sạch lông, rửa sạch (qua rượu) để ráo, thái lát ngâm với 1,5-2 lít mật ong, sau 3 tháng uống ngày 10ml lúc đói. Trị các chứng: Người cao tuổi nguyên khí hư suy, cơ thể yếu, hay sinh chứng hư hàn, tay chân lạnh, mềm yếu, mệt mỏi, rã rời, thận dương suy kém thận hỏa không sinh ra được tỳ thổ, ăn uống kém, hấp thụ ít nên cơ thể gầy yếu, chóng mặt ù tai, váng đầu mỏi mệt, ngủ kém.
TTND.BS. Nguyễn Xuân Hướng