Các tế bào tiền liệt tuyến (TLT) sẽ sinh sôi và phát triển trong môi trường nội tiết tố nam. Các tế bào ung thư của TLT cũng vậy.
Các tế bào tiền liệt tuyến (TLT) sẽ sinh sôi và phát triển trong môi trường nội tiết tố nam. Các tế bào ung thư của TLT cũng vậy. Như chúng ta đã biết, nội tiết tố nam cơ bản là testosterone, chủ yếu (95%) do tinh hoàn sinh ra dưới sự điều hành của tuyến yên. Các tế bào ung thư của TLT từ lâu vẫn giữ nguyên tính đặc trưng của tế bào TLT bình thường là sự sinh sôi và phát triển của chúng hoàn toàn phụ thuộc vào nội tiết tố nam. Đó là câu trả lời cho thắc mắc: Vì sao lại điều trị nội tiết trong ung thư TLT?
Hủy bỏ nội tiết tố nam như thế nào?
Hai biện pháp chính để bảo đảm hủy bỏ nội tiết tố nam bao gồm: ngăn chặn việc sản xuất nội tiết tố nam hoặc ngăn chặn nội tiết tố nam hoạt động.
Ngăn chặn việc sản xuất nội tiết tố nam: dùng thuốc hoặc phẫu thuật
Thuốc: Những chất đối kháng và đồng vận với LH-RH là những thuốc chẹn tuyến yên phát lệnh sản xuất nội tiết tố nam. Các thuốc này thường tiêm dưới da hoặc tiêm bắp theo một thời gian cố định: 1 tháng, 3 tháng hoặc 6 tháng. Trong một vài trường hợp nhất định, chúng ta có thể tiêm không liên tục, gọi là điều trị cách quãng gián đoạn, trong đó thời gian giữa các lần tiêm tùy theo tiến triển của bệnh.
Ngoài ra, còn nhiều loại thuốc ngăn chặn nội tiết tố nam hoạt động được gọi là kháng nội tiết tố nam. Dùng uống 1 - 2 lần trong 1 ngày trong tất cả các ngày. Phương pháp này ngày nay ít dùng, chỉ dùng phối hợp khi đồng vận LH-RH hoặc trong tuần đầu tiên khi sử dụng.
Phẫu thuật: Cắt tinh hoàn cho phép lấy bỏ phần tinh hoàn sản xuất nội tiết tố nam. Phẫu thuật qua vết rạch nhỏ vùng bìu, nằm viện 1 ngày, không đau.
Những hậu quả có thể gặp khi hủy bỏ nội tiết tố nam?
Việc hủy bỏ nội tiết tố nam cho phép kiểm soát bệnh thể hiện bằng việc giảm các triệu chứng lâm sàng chỉ sau vài ngày hay vài tuần và sau đó là giảm tỷ lệ PSA (là kháng nguyên đặc hiệu của (TLT) trong máu. Tuy nhiên, việc làm mất đi nội tiết tố nam cũng gây ra những biến đổi trong cơ thể bệnh nhân, những biến đổi này có thể dự phòng được:
Cơn bốc hỏa như ở phụ nữ mãn kinh, mức độ thay đổi tùy người.
- Thay đổi tính khí, khó tập trung suy nghĩ, cảm giác mệt mỏi. Tình trạng mệt mỏi có thể do phối hợp nhiều yếu tố thay đổi: giảm hồng cầu, giảm trương lực cơ, giảm nhiệt tình.
- Giảm ham muốn tình dục, số lượng và chất lượng cương cứng dương vật do giảm nội tiết tố nam có thể gây ảnh hưởng đến tình cảm vợ chồng.
- Những biến đổi cơ thể: tăng lượng mỡ, hay gặp tăng mỡ vùng bụng, tăng cân nặng, giảm cơ bắp, rụng lông. Ngoài ra, còn hai thay đổi cơ thể không nhìn thấy được đó là tiêu xương và có thể có đái tháo đường.
- Các loại thuốc kháng nội tiết tố nam có thể gây đau núm vú hoặc gây vú to.
Chúng ta có thể kiểm soát việc điều trị nội tiết tố như thế nào?
Cần kiểm soát hai mặt: hiệu quả điều trị ung thư và phát hiện, dự phòng các phản ứng phụ.
Hiệu quả điều trị dựa trên những cải thiện lâm sàng đối với bệnh (như đau xương, rối loạn tiểu tiện, thể tích TLT). Hàm lượng PSA giảm là dấu hiệu quan trọng nhất để đánh giá hiệu quả của phương pháp điều trị này. Cũng cần kiểm tra nồng độ testosterone.
Phát hiện các dấu hiệu thứ phát trong thời gian đầu điều trị bằng hỏi bệnh, xét nghiệm máu (công thức máu, đường máu, mỡ máu...) và các khám nghiệm khác (loãng xương), các bệnh tim mạch...
Lời khuyên của thầy thuốc Các dấu hiệu xuất hiện trong thời gian điều trị có thể hạn chế và cải thiện:Bốc hỏa mức độ nặng tương đối khó điều trị. Nên phối hợp với châm cứu hoặc liệu pháp vi lượng đồng căn.
Thay đổi tính khí dạng buồn bã, thờ ơ có thể dẫn đến trầm cảm cần được điều trị đặc hiệu. Nên lưu trì các hoạt động xã hội, hoạt động trí óc.
Giảm ham muốn tình dục và liệt dương cần được trao đổi cụ thể với vợ, đây không phải là biểu hiện nặng lên của bệnh, có thể điều trị được.
Tình trạng mệt mỏi hoàn toàn có thể cải thiện được bằng việc phân bố các hoạt động trong ngày, chú ý rằng một giấc ngủ trưa ngắn cũng rất tốt.
Cần đề phòng tăng cân vì khi đã tăng sẽ rất khó giảm cân:
Cần lựa chọn loại thức ăn không quá nhiều calori. Chỉ ăn 3 bữa 1 ngày, không ăn vặt, ăn thêm hoa quả, rau, thịt gà, cá...
Cần tập thể dục hàng ngày, tốt nhất là đi bộ 30 phút/ngày. Bỏ ngay thuốc lá, rượu.
Tình trạng loãng xương cần được lưu ý, bỏ thuốc lá, không uống nhiều rượu, dùng thêm canxi và vitamin D. Xương sẽ vững chắc hơn nếu tập thể dục thường xuyên 30 phút hàng ngày. Nên tập co cơ có xách vật nặng 1-2kg.
BS. Lê Sĩ Trung