Thoái hóa - thoát vị cột sống cổ khởi phát âm thầm và tiến triển từ từ trong thời gian dài, khiến bệnh nhân chủ quan không điều trị kịp thời. đến khi biểu hiện lâm sàng nặng và có nhiều biến chứng, người bệnh ý thức cần được điều trị thì đã chậm trễ, gây khó khăn cho điều trị.
Thoái hóa cột sống cổ là tình trạng thoái hóa của sụn khớp và đĩa đệm (ở cột sống cổ), phối hợp với những thay đổi ở phần xương dưới sụn và màng hoạt dịch, gây đau, hạn chế vận động cột sống và chèn ép vào rễ thần kinh. Là hậu quả của quá trình lão hóa và tình trạng chịu áp lực quá tải kéo dài của sụn khớp và đĩa đệm cột sống cổ.
Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ là do đĩa đệm thoái hóa chèn ép vào rễ thần kinh hoặc tủy sống cổ. Đây là một bệnh thường gặp và có nhiều biến chứng nguy hiểm.
Triệu chứng
Một số biểu hiện lâm sàng gây hoang mang và nhầm lẫn cho người bệnh, như: tưởng bệnh tim (có đau ngực, hồi hộp...), bệnh phổi (có đau xiên giữa 2 bả vai), bệnh suy nhược thần kinh hay hội chứng tiền đình(có đau nặng đầu, chóng mặt, rối loạn giấc ngủ, hay quên...).
Biểu hiện chung ở giai đoạn nhẹ chủ yếu là đau mỏi âm ỉ, kéo dài ở vùng cổ gáy. Đau tăng khi mang xách nặng, ngồi lâu trên máy tính, khi thay đổi thời tiết, về đêm gần sáng và giảm khi nghỉ ngơi và xoa bóp. Kèm theo người bệnh thường mệt mỏi, khó ngủ, ngủ không sâu...
Mức độ nặng hơn có kèm các hội chứng: chèn ép rễ thần kinh, chèn ép tủy cổ và rối loạn thần kinh thực vật.
Điều trị
Thoái hóa cột cột sống cổ đơn thuần: thường điều trị nội khoa.
Khi bị thoát vị đĩa đệm cột sống cổ, tùy từng mức độ tổn thương mà bác sĩ sẽ khuyên bạn nên điều trị như thế nào (phẫu thuật hay điều trị nội khoa). Trên 90% số ca được điều trị nội khoa, trường hợp thoát vị gây chèn ép và có các triệu chứng nặng sẽ xem xét điều trị ngoại khoa
Điều trị nội khoa:
Giúp phục hồi hoạt động của cột sống - đĩa đệm, nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.
Sinh hoạt đúng: vừa có tác dụng điều trị vùa là các biện pháp phòng ngừa và giảm tái phát.
Nằm nệm hay gường cứng, chú ý gối có độ cao vừa phải.
Không nên làm việc quá lâu tại bàn giấy, đặc biệt với máy vi tính (nên cứ mỗi 30 - 40 phút nên dừng lại để thực hiện các động tác tập vận động cột sống cổ, vai và tay). Các động tác tự xoa bóp vùng cổ gáy có tác dụng tốt chống thoái hóa.
Giữ ấm vùng cổ vai khi trời lạnh, khi đi xe máy và đi ngủ, tránh uống nước đá, nước lạnh. Hạn chế ăn măng, cà pháo, cà tím...
Tránh các động tác làm căng cơ cổ như: xách vật nặng một tay, đeo túi xách, bê vác nặng.
Loại trừ thói quen xấu: chế độ ăn ít canxi và khoáng chất, lối sống ít thể dục và ít vận động cũng làm cho quá trình thoái hóa cột sống - đĩa đệm diễn ra nhanh hơn.
Thuốc điều trị:
Thuốc Y học hiện đại: dùng các nhóm:
Thuốc giảm đau, thuốc chống viêm: tác dụng tốt giai đoạn đầu.
- Dùng paracetamol: 1 - 2g/ ngày. Đôi khi cần chỉ định các thuốc giảm đau bậc 2: Paracetamol phối hợp với Tramadol 1 - 2g/ngày.
- Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): Etoricoxia 30 - 60mg/ngày, Celecoxib 200mg/ngày, Meloxicam 7,5 - 15mg/ngày.
- Thuốc chống viêm không steroid khác: Diclofenac 50 - 100mg/ngày, Piroxicam 20mg/ngày...
- Thuốc giãn cơ.
- Thuốc giảm viêm rễ thần kinh.
- Thuốc điều trị triệu chứng tác dụng chậm: nên chỉ định sớm, kéo dài, khi có đợt đau, kết hợp với các thuốc điều trị triệu chứng tác dụng nhanh nêu trên.
Glucosamine sulfate: 1,5g/ngày.
- Thuốc ức chế Interleukin 1: Diacerein 50mg x 2 viên/ngày.
Lưu ý: tránh các tác dụng không mong muốn của thuốc, tương tác thuốc và các bệnh kết hợp ở người cao tuổi.
Thuốc Y học cổ truyền: có tác dụng thông kinh mạch, bổ can thận, mạnh gân xương. Theo tác dụng dược lý: chống viêm, giảm đau, chống oxy hóa (chậm quá trình lão hóa).
- Thuốc sắc (nhiều bài thuốc như: Khương hoạt thắng thấp thang, Thân thống trục thang gia giảm)…
- Thuốc viên, hoàn, thuốc ngâm rượu.
Điều trị ngoại khoa: cần khám và tư vấn của bác sĩ điều trị về phương pháp, biến chứng sau phẫu thuật và chi phí.
Đa số phẫu thuật thoát vị đĩa đệm cột sống cổ thường khoét bỏ đĩa đệm. Phẫu thuật cùng lúc hai đĩa đệm trở lên làm mất vững cột sống nên thường phải cố định cột sống bằng nẹp vít.
Các biện pháp không dùng thuốc:
Tập vật lý trị liệu:
- Nghỉ ngơi kết hợp bài tập tại giường: giảm áp lực cho đĩa đệm cột sống, giảm đau, giảm co cứng cơ (đó là một cách phòng ngừa do luyện tập các cơ đốt sống).
- Kéo giãn cột sống cổ.
- Kết hợp nhiệt điều trị: các phương pháp siêu âm, hồng ngoại, chườm nóng, liệu pháp suối khoáng, bùn có hiệu quả cao.
Châm cứu:
Có nhiều kỹ thuật châm cứu có đáp ứng tốt trong điều trị.
- Điện châm: dùng châm cứu phối hợp với thông điện có tần số phù hợp (dao động từ 3 - 100Hz), tác dụng tốt trong giảm đau và giảm tê bì do chèn ép thần kinh.
- Thủy châm: thường dùng các thuốc bổ thần kinh như: B1, B6, B12, Nucleo CMP fort, đưa vào các huyệt cạnh cột sống và phân bố dọc rễ thần kinh.
- Chườm dược liệu và muối hột nóng: tác dụng giảm đau, giảm co thắt do phối hợp hơi nóng và tác dụng của tinh dầu trong các vị thuốc.
Cấy chỉ: phương pháp châm cứu đặc biệt, bằng cách dùng kim đưa một đoạn chỉ tiêu vào các huyệt châm. Qua thực tế điều trị bằng cấy chỉ trên nhóm bệnh lý thoái hóa - thoát vị đĩa đệm cột sống cổ nghi nhận hiệu quả điều trị tốt thể hiện trên tác dụng giảm đau, giảm co cứng cổ gáy và đặc biệt tiết kiệm thời gian và chi phí cho người bệnh.
Lời khuyên của thầy thuốcĐể phòng ngừa bệnh thoái hóa, thoát vị đĩa đệm cột sống cổ, nên tập thể dục đều đặn; chống béo phì. Có chế độ vận động thể dục thể thao hợp lý, bảo vệ cột sống tránh quá tải. Không nên làm việc quá lâu tại bàn giấy, đặc biệt với máy vi tính, cứ mỗi 30 - 40 phút nên dừng lại để thực hiện các động tác vận động cột sống cổ, vai và tay. Các động tác tự xoa bóp vùng cổ gáy có tác dụng tốt chống thoái hóa. Giữ ấm vùng cổ vai khi trời lạnh, khi đi xe máy và đi ngủ. Tránh các động tác làm căng cơ cổ như xách vật nặng một tay, đeo túi xách, bê vác nặng.
Không nên làm việc quá lâu tại bàn giấy
BS.CKII. ĐỖ TÂN KHOA
((Trưởng khoa Khám Bệnh viện Y học cổ truyền TP.HCM))