Mùa hè thời tiết nóng bức, nhu cầu tìm đến các loại thảo dược để giải nhiệt của người dân luôn cao. Từ xa xưa trong dân gian có truyền nhau uống các loại lá cây có tính hàn nhằm thanh nhiệt, giải độc cơ thể.
Mùa hè thời tiết nóng bức, nhu cầu tìm đến các loại thảo dược để giải nhiệt của người dân luôn cao. Từ xa xưa trong dân gian có truyền nhau uống các loại lá cây có tính hàn nhằm thanh nhiệt, giải độc cơ thể. Tuy nhiên, việc sử dụng các loại lá này nếu không có sự hiểu biết rõ ràng về công dụng cũng như hàm lượng dùng thì người dùng rất dễ gặp nguy hiểm. Ở nhiều làng quê Bắc Bộ, mới đây đã ghi nhận nhiều trường hợp người dân bị hoa mắt, chóng mặt, buồn nôn, mất kiểm soát hành vi sau khi uống nước lá cây mật gấu, trong đó nhiều người phải nhập viện cấp cứu.
Vào viện vì... lá thanh nhiệt, thải độc
Giữa tháng 6, ông Nguyễn Văn Dũng (43 tuổi), Lê Thị Vấn (41 tuổi) và Đỗ Văn Chính (52 tuổi) cùng 4 người bạn ở Chí Linh (Hải Dương) hãm lá cây mật gấu để uống. Sau khoảng 10 phút, những người uống đều cảm thấy hoa mắt, chóng mặt, không kiểm soát được hành vi, có biểu hiện nói ngọng... Sau đó, ông Dũng, bà Vấn và ông Chính xuất hiện nhiều triệu chứng nặng hơn phải nhập viện cấp cứu. Cả 3 người được đưa đến cấp cứu tại BVĐK thị xã Chí Linh và BVĐK tỉnh Hải Dương. Bệnh nhân Đỗ Văn Chính ngay sau đó đã khỏe, được về nhà. Còn hai bệnh nhân Nguyễn Văn Dũng và Lê Thị Vấn phải chuyển lên Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội) để tiếp tục điều trị. Ông Chính cho biết, thấy nhiều người trong xã truyền tai nhau uống lá cây mật gấu có tác dụng giải nhiệt, giải độc gan, hạ huyết áp nên ông Chính dùng loại nước lá cây này để uống mấy tháng nay. Thông thường, ông chỉ cho 1-2 chiếc lá tươi hãm với nước sôi uống thay nước lọc. Nhưng vừa qua, ông Chính cho khoảng 20 chiếc lá tươi đun cùng với 2 lít nước. Sau đó, ông cùng một số người trong cơ quan uống, uống xong thì có triệu chứng như trên.
Một trường hợp ngộ độc dẫn đến hôn mê khi ăn lá và hoa loa kèn được cấp cứu tại BVĐK tỉnh Tuyên Quang.
Bà N.T.L. ở Tân Yên, Hàm Yên (Tuyên Quang) phát hiện có sỏi thận cách đây 10 năm, mới đầu chỉ là viên sỏi nhỏ nên bà L. đã không đến bệnh viện để điều trị, bà nghe có người mách uống một loại lá của người dân tộc có thể đào thải được sỏi ra ngoài. Bà L. đã tìm đến thầy lang mua lá về uống, nghe lời khuyên của thầy, bà uống loại lá này thay nước lọc, thời gian uống kéo dài đến gần 10 năm. Gần đây thấy bị đau mạng sườn phải nên bà đã đến BVĐK Tuyên Quang để khám. Kết quả siêu âm và chụp Xquang cho thấy, bà bị sỏi thận đóng khuôn kín hết các đài thận, kích thước sỏi lớn. ThS. Ma Ngọc Ba, Trưởng khoa Ngoại Thận - Tiết niệu, BVĐK Tuyên Quang cho biết, bệnh nhân có tiền sử tăng huyết áp, dùng thuốc Nam trên 10 năm và dùng nhiều loại thuốc khác nên ảnh hưởng đến chức năng thận, làm các tổ chức quanh thận dính chặt lấy thận, dẫn đến việc bóc tách thận khó khăn và mất nhiều thời gian phẫu thuật hơn các ca khác.
Đáng lưu ý, trường hợp dùng lá cây, thuốc Nam, thảo dược để uống thay nước như trường hợp của bà L. không hiếm, các bác sĩ gặp rất nhiều. Trường hợp nhẹ thì hoa mắt chóng mặt, buồn nôn, nặng thì khó thở, huyết áp tụt...
Thận trọng khi dùng thảo dược giải nhiệt
Có thể nói, việc dùng các loại lá cây, thuốc Nam, thảo dược để uống giải nhiệt trong những ngày hè nóng bức khá phổ biến trong nhân dân. Những người có thời gian thì thường về các vùng quê tự tìm cây sao hoặc phơi khô uống dần. Người không có thời gian thì để đi tìm mua mặt hàng này cũng không khó. Tại các chợ nông thôn, đặc biệt ở nhiều vùng đồng bằng Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ rất dễ bắt gặp nhiều người bày bán các loại lá cây được sao khô như thế này. Những chiếc túi nilông hoặc các hộp nhựa với đủ các loại lá được bày bán công khai và người bán thì luôn miệng mời: Mua lá về giải độc, thanh nhiệt, mát gan. Nhưng hỡi ôi, đã không ít trường hợp nhập viện cấp cứu vì mua lá không rõ nguồn gốc, xuất xứ như vậy.
Theo BS. Hoàng Xuân Đại, Hội Đông y Việt Nam, lá cây mật gấu có tác dụng hoạt huyết, thanh nhiệt, giải độc, hỗ trợ sức khỏe. Tuy nhiên nếu dùng nhiều, quá hàm lượng có thể gây ra tác dụng phụ như tiêu chảy, hoa mắt chóng mặt, buồn nôn nặng thì ngộ độc. Một người chỉ nên dùng từ 6-8g/ngày.
Còn lương y Bùi Văn Tĩnh, Hội Đông y Hải Dương cũng khuyến cáo, việc người dân truyền tai nhau về công dụng của các loại lá cây rồi tìm kiếm và tự định lượng khi sử dụng sẽ tiềm ẩn nhiều nguy hại. Trong tự nhiên có không ít loại cây giống nhau, nếu không am hiểu chuyên môn về y dược cổ truyền, người dân có thể nhầm lẫn, lấy phải cây độc. Cũng có nhiều loại lá cây chỉ mang lại hiệu quả khi sử dụng hàm lượng phù hợp và đúng phương pháp. Nếu dùng sai cách có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Do đó, người dùng nên tham khảo thông tin từ những thầy thuốc y học cổ truyền. Mùa hè, nên ưu tiên sử dụng những loại lá phổ biến lại không có hoặc ít tác dụng phụ như diếp cá, lá vối, rau má, cây nhọ nồi, hoa hòe... để giải nhiệt.
Trước khi sử dụng loại lá cây nào đó để giải nhiệt, giải độc, thanh lọc cơ thể, người dùng nên tìm hiểu kỹ thông tin, đặc biệt cần tư vấn của những thầy thuốc y học cổ truyền. Đừng chủ quan mà chuốc họa vào thân. Nguy hiểm hơn có thể gây trụy tim, nhiều tác dụng phụ như khi dùng thuốc Tây.
Các bác sĩ khuyến cáo, những trường hợp sau khi sử dụng thực phẩm có biểu hiện bất thường như nôn mửa, đau bụng, đau đầu, hoa mắt, đi lỏng cần đến ngay các cơ sở y tế, bệnh viện gần nhất để chữa trị kịp thời.
H. Quân - T. Nguyên