Theo Đông y, sừng linh dương vị mặn, tính hàn. Vào các kinh tâm và can. Có tác dụng bình can, tức phong, trấn kinh thanh nhiệt; ngoài ra, có tác dụng giải độc, an thần.
Linh dương giác là sừng con trai gia linh dương (Saiga tatarica L.), thuộc họ đông giác (Vovidae). Sừng linh dương có chứa canxi phosphate, keratin, chất vô cơ và hữu cơ khác.
Theo Đông y, sừng linh dương vị mặn, tính hàn. Vào các kinh tâm và can. Có tác dụng bình can, tức phong, trấn kinh thanh nhiệt; ngoài ra, có tác dụng giải độc, an thần. Trị sốt cao, kinh giật, kinh quyết, điên cuồng, đau đầu chóng mặt, mắt sưng đỏ, ôn độc, hôn mê, phát ban, ung nhọt.
Sừng linh dương là những thuốc chủ yếu trị bệnh sốt nóng giúp thanh can nhiệt để tức phong. Do linh dương giác rất hiếm nên người ta dùng sừng dê núi [Capra hircus L., họ Bò (Bovidae)] thay thế. Liều dùng: 1,2-6g (mài với nước uống).
Một số bài thuốc có dùng sừng linh dương:
Tức phong, cắt cơn kinh giật
Dùng bài Thuốc sắc linh dương câu đằng: sừng linh dương 4g, cam thảo 4g, cúc hoa 12g, lá dâu 12g, câu đằng 12g, phục thần 12g, trúc nhự 12g, sinh địa tươi 24g, bạch thược 16g, xuyên bối mẫu 8g. Sắc uống. Trị chứng can phong nội động do nhiệt nhiều, toàn thân kinh giật, co quắp, lưỡi nóng nổi gai, mạch khỏe mà mạnh.
Mát gan sáng mắt
Bài 1 - Thuốc bột sừng linh dương: sừng linh dương 4g, cam thảo 4g, thăng ma 4g, hoàng cầm 12g, long đởm thảo 12g, hạt muồng 12g, chi tử 12g, xa tiền tử 12g. Các vị chế thành thuốc bột hoặc sắc uống. Trị chứng váng đầu, đau đầu, mắt đỏ nhìn không rõ do can hỏa thịnh.
Bài 2: nhân trần 20g, địa cốt bì 20g, linh dương giác 20g, huyền sâm 20g, khương hoạt 20g, xa tiền tử 20g. Tán bột mịn. Mỗi lần uống 10-12g, uống với nước ấm. Trị mắt mờ, mắt có màng.
Thanh tâm, an thần. Trị sốt nóng cao, mê sảng, phát cuồng
Dùng bài Thuốc bột tử tuyết (tử tuyết tán): sừng linh dương 20g, sừng tê giác 20g, phác tiêu 0,8g, chu sa 0,8g, từ thạch 80g, hàn thủy thạch 40g, hoạt thạch 40g, thạch cao 40g, thăng ma 40g, đinh hương 4g, trầm hương 20g, xạ hương 4g, mộc hương 20g, cam thảo 32g, huyền sâm 20g. Các vị chế thành thuốc bột. Ngày uống 1-2 lần, mỗi lần 2-4g, chiêu bằng nước đun sôi còn ấm. Trẻ em giảm bớt liều lượng. Trị người nóng bứt rứt không nguôi, mê sảng phát cuồng, kinh giật bất tỉnh.
Giải độc, thúc sởi:
Bài 1: sừng linh dương mài với nước, cho uống. Trị sởi bị hãm bên trong không mọc thoát ra được, sốt cao mê man, suyễn khò khè.
Bài 2: linh dương giác đốt tồn tính, hòa với rượu cho uống. Trị sản hậu phiền muộn, mồ hôi chảy ra hay bụng cứ đau mãi do áp huyết xông lên.
Kiêng kỵ: Không phải ôn dịch nhiệt độc và can không có nhiệt kiêng dùng.
TS. Nguyễn Đức Quang