Sau sinh ít sữa hoặc sữa không xuống là vấn đề thường gặp khiến nhiều bà mẹ lo lắng. Theo Đông y, nguyên nhân phần nhiều do mất huyết, can uất, tỳ hư, chức năng nội tạng hư tổn…
Sau sinh ít sữa hoặc sữa không xuống là vấn đề thường gặp khiến nhiều bà mẹ lo lắng. Theo Đông y, nguyên nhân phần nhiều do mất huyết, can uất, tỳ hư, chức năng nội tạng hư tổn… Liên quan đến tâm lý hay tức giận can uất sữa không thông, lo lắng thái quá ăn ngủ kém, huyết thiếu mà sữa ít. Phép trị chủ yếu bổ khí dưỡng huyết, kiện tỳ vị, binh can khai uất thông nhũ. Dưới đây là 3 bài thuốc quý chữa sản phụ thiếu sữa không xuống.
Sau sinh ít sữa do khí huyết hư: dùng bài Sanh nhũ đơn “Phó Thanh Chủ” gia giảm: nhân sâm 20g, hoàng kỳ 20g, đương quy 20g, mạch môn 15g, mộc thông 12g, cát cánh 12g, móng giò lợn 2 cái nướng chín cạo sạch. Sắc uống.
Tác dụng: ích khí, dưỡng huyết, thông nhũ… Trị sản phụ khí huyết đều suy, ít sữa hoặc không có sữa, sản phụ sau sinh mệt mỏi, chóng mặt, xương khớp nhức mỏi.
Gia giảm: Nếu người mập trắng yếu, khí hư ăn kém gia đảng sâm, bạch truật, bội hoàng kỳ, nhân sâm; người gầy nóng nhiều huyết hư gia thục địa, xuyên khung, bạch thược; sữa cương đau nóng lạnh gia sài hồ, thanh bì, thiên hoa phấn; sữa loãng gia hồ tuy tử, vương bất lưu hành; đau bụng dưới do huyết ứ gia đào nhân, ngưu tất.
Không chỉ định: Sản phụ khỏe ăn tốt sữa nhiều cương đau, tắc sữa mà nóng sốt.
Sau sinh ít sữa do tỳ hư mất máu nhiều: dùng bài Đại bổ tâm tỳ khí huyết thang “Hải thượng” gia giảm: đương quy 20g, xuyên khung 16g, bạch thược sao 14g, nhân sâm 16g, bạch truật 12g, ngũ vị 12g, nhục quế 6g, phục linh 14g, viễn chí 10g, vương bất lưu hành 14g. Sắc uống.
Tác dụng: đại bổ khí huyết, ích tâm tỳ, lợi sữa… Trị phụ nữ sau sinh ít sữa, sản phụ khí huyết hư mệt mỏi, nhức mỏi, đau bụng, táo bón, huyết xấu.
Gia giảm: Nếu người gầy nóng huyết hư gia thục địa bội đương quy. Nếu khí hư gia hoàng kỳ, phục linh, tục đoạn, ba kích; khó ngủ gia liên nhục; sữa cương, tắc gia quất diệp 10g, uất kim 10g; tuyến vú sưng đau gia bồ công anh; huyết hư đi cầu táo bón gia đào nhân, bá tử nhân; cảm gia thông bạch, hồ tuy tử; thận khí hư gia bạch tật lê, vương bất lưu hành; chân lạnh gia hắc hương.
Không chỉ định: Sản phụ sữa nhiều, sữa đặc, vú cương đau nóng sốt.
Sau sinh ít sữa do can khí uất trệ: dùng bài Tiêu giao gia giảm: đương quy 20g, bạch thược 16g, xuyên khung 14g, sài hồ 10g, trần bì 12g, bạch truật 12g, phục linh 14g, cam thảo 6g, quất diệp 12g, tỳ qua lạc (sao) 12g, sinh khương 12g. Sắc uống.
Tác dụng: sơ can giải uất kiện tỳ dưỡng huyết lợi sữa... Chữa sản phụ sữa ít, cương sữa phát sốt, chứng can uất huyết hư, huyết uất, sản phụ sau sinh bị trĩ táo bón, viêm đại tràng.
Gia giảm: Nếu ra nhiều mồ hôi khí hư gia hoàng kỳ 16g, nhân sâm 12g; người gầy nóng huyết hư gia thục địa 20g; sữa nhiều cương sữa phát sốt gia mạch nha, cốc nha; viêm tuyến vú phát sốt gia bồ công anh, hoàng cầm, liên kiều, thiên hoa phấn; sữa ít, loãng, bầu vú căng do huyết hư kiêm uất gia hoàng kỳ, đan sâm, vương bất lưu hành; vú sưng nóng đau gia thiên hoa phấn, cát cánh, thông thảo.
Không chỉ định: sản phụ ăn ngủ tốt, sữa nhiều sữa đặc, sản phụ người nóng miệng khô khát, cầu táo khó.
Lưu ý: chị em người mập, yếu nên ăn vị bổ ấm, tránh vị lạnh chua mát quá… Người gầy nóng nên dùng vị bổ huyết, kiêng vị cay mặn khô nóng quá. Sau sinh, chị em cần ăn uống đầy đủ chất, tinh thần thoải mái...
Lương y Minh Phúc