Viêm teo âm đạo (còn được gọi là teo âm hộ - âm đạo, teo niệu dục, teo âm đạo) do thiếu estrogen và kèm theo những than phiền như: khô, rát, giao hợp đau ở phụ nữ mãn kinh.
Viêm teo âm đạo (còn được gọi là teo âm hộ - âm đạo, teo niệu dục, teo âm đạo) do thiếu estrogen và kèm theo những than phiền như: khô, rát, giao hợp đau ở phụ nữ mãn kinh. Thường kèm theo tiểu nhiều lần và nhiễm trùng bàng quang tái phát.
Việc điều trị lâu dài là cần thiết vì không chỉ để giảm các triệu chứng, mà còn giải quyết các vấn đề khó chịu khác, chẳng hạn như: rối loạn chức năng tình dục, xuất huyết sau giao hợp và nhiễm trùng đường tiết niệu tái phát. Lựa chọn điều trị bao gồm cả biện pháp nội tiết tố và không dùng nội tiết.
Chỉ định điều trị
Khi có các triệu chứng gây khó chịu ở phụ nữ do giảm estrogen do mãn kinh hoặc những nguyên nhân khác. Những triệu chứng âm hộ - âm đạo bao gồm: khô âm đạo, nóng rát, ngứa, giao hợp đau, tiết dịch, xuất huyết. Những triệu chứng đường tiểu bao gồm: tiểu khó, tiểu nhắt, tiểu đau và tiểu máu.
Trước khi điều trị viêm teo âm đạo, những tình trạng cần được loại trừ, đặc biệt:
- Xuất huyết âm đạo ở phụ nữ tiền mãn kinh - mãn kinh: nên được đánh giá tăng sinh hoặc ung thư nội mạc tử cung.
- Những triệu chứng đường tiểu: nên được đánh giá về tình trạng nhiễm trùng hoặc bệnh lí ác tính đường tiểu.
Điều trị viêm teo âm đạo ở những phụ nữ không triệu chứng được chỉ định trong những bối cảnh lâm sàng, bao gồm:
- Trước khi phẫu thuật âm hộ - âm đạo: điều trị estrogen âm đạo hoặc hệ thống với mục đích tối ưu hóa việc xác định các lớp tổ chức và thúc đẩy sự lành vết thương. Có ít dữ liệu về cách điều trị này, việc sử dụng tùy vào phẫu thuật viên.
- Sa tạng vùng chậu hoặc són tiểu: một số thầy thuốc điều trị estrogen cho những phụ nữ bị sa tạng vùng chậu hoặc són tiểu, mặc dù lợi ích chưa rõ ràng. Tuy nhiên, khi dùng pessary thì sử dụng estrogen có ích trong việc phòng ngừa sự bào mòn âm đạo.
- Ngoài ra, cần điều trị estrogen ở những phụ nữ thiếu estrogen không do mãn kinh (tiền mãn kinh, cho con bú, dùng thuốc kháng estrogen).
Chống chỉ định
Chống chỉ định duy nhất của phương pháp điều trị không dùng nội tiết (chất bôi trơn, làm ẩm) là khi những phụ nữ có phản ứng dị ứng với sản phẩm.
Giảm đáng kể tình trạng viêm teo âm đạo mức độ nặng ở những người có tần số giao hợp cao
Chống chỉ định của phương pháp điều trị cơ học là khi những hoạt động của phụ nữ có thể dẫn đến chấn thương.
Sử dụng liệu pháp estrogen âm đạo đòi hỏi phải thận trọng ở phụ nữ, đặc biệt tăng nguy cơ đối với những người có một số khối u phụ thuộc estrogen. Đây là loại điều trị được coi là một lựa chọn hợp lý ở phụ nữ được sàng lọc một cách thích hợp sau khi điều trị ung thư nội mạc tử cung hoặc ung thư buồng trứng, nhưng gây tranh cãi ở phụ nữ bị ung thư vú.
Tiếp cận điều trị
Đối với triệu chứng khô âm đạo hoặc đau khi giao hợp liên quan đến viêm teo âm đạo, lựa chọn điều trị đầu tiên là không dùng nội tiết mà là chất làm ẩm và chất bôi trơn âm đạo. Nếu các chế phẩm này không làm giảm triệu chứng một cách hiệu quả thì liệu pháp estrogen có thể được sử dụng cho những phụ nữ không có chống chỉ định. Ngoài ra, hoạt động tình dục và/ hoặc sử dụng dụng cụ nong âm đạo có thể giúp duy trì một biểu mô âm đạo khỏe mạnh.
Chất làm ẩm và bôi trơn
Các triệu chứng của tình trạng khô âm đạo có thể được cải thiện bằng cách sử dụng thường xuyên của các thành phần dưỡng ẩm âm đạo với việc sử dụng bổ sung các chất bôi trơn âm đạo trong giao hợp. Các chất này có thể cải thiện sự thoải mái khi giao hợp và tăng độ ẩm âm đạo, tuy nhiên không hiệu quả đối với những trường hợp teo âm đạo nặng nề. Vì vậy, các chất này chủ yếu sử dụng cho những phụ nữ có triệu chứng nhẹ.
Kem dưỡng ẩm âm đạo được sử dụng một hoặc nhiều lần mỗi tuần, không chỉ trong hoạt động tình dục.
Ngoài việc sử dụng một loại kem dưỡng ẩm một cách thường xuyên, nhiều phụ nữ còn sử dụng một chất bôi trơn tại thời điểm giao hợp để giảm kích ứng gồm có. Các sản phẩm hòa tan trong nước. Chất bôi trơn silicone và chất bôi trơn chứa dầu. Phụ nữ nên thử những sản phẩm khác nhau cho đến khi tìm thấy loại đáp ứng nhu cầu của mình.
Một số dữ liệu cho thấy rằng các sản phẩm tạo nên pH axít (ở phụ nữ tiền mãn kinh, dịch tiết âm đạo bình thường có độ pH 4,0 - 4,5) có hiệu quả hơn. Ví dụ: một thử nghiệm ngẫu nhiên của những người bị ung thư vú sau mãn kinh với teo âm đạo thấy rằng một gel với axít lactic gia tăng (pH 4,0) giảm ngứa âm đạo, giảm khô và đau khi giao hợp so với loại gel không có axít lactic (pH 7,2),
Biện pháp cơ học
Hoạt động tình dục:
Phụ nữ có hoạt động tình dục với một đối tác hoặc thông qua thủ dâm ít có triệu chứng liên quan đến viêm teo âm đạo. Theo nghiên cứu gồm 52 phụ nữ sau mãn kinh cho thấy giảm đáng kể tình trạng viêm teo âm đạo mức độ nặng ở những người có tần số giao hợp cao hơn (chia hai nhóm với tần suất giao hợp 2,42 lần so với 0,24 lần mỗi tuần). Nồng độ estrogen huyết thanh không liên quan với mức độ nghiêm trọng của viêm teo âm đạo. Teo âm đạo gây nên mất độ đàn hồi mô, hoạt động giao hợp làm giảm teo âm đạo có thể xuất phát từ việc làm tăng co giãn của tổ chức âm hộ, âm đạo hoặc tăng lưu lượng máu âm đạo.
Khi cần, các bác sĩ có thể thông báo với bệnh nhân rằng hoạt động tình dục có thể cải thiện chức năng âm đạo. Tuy nhiên, điều này có thể không phù hợp cho phụ nữ bị giao hợp đau, khó khăn hoạt động tình dục hoặc những người không có đối tác tình dục. Các loại và tần suất hoạt động tình dục cần thiết để duy trì độ đàn hồi âm đạo và ngăn ngừa đau khi giao hợp hoặc teo hẹp âm đạo không được biết đến.
Dụng cụ nong âm đạo:
Những phụ nữ có chống chỉ định điều trị bằng estrogen và những người mong muốn giao hợp âm đạo có thể cải thiện chức năng âm đạo với việc sử dụng các dụng cụ nong âm đạo. Đây là biện pháp có thể đặc biệt hiệu quả cho phụ nữ tránh giao hợp vì đau đớn, vì bộ dụng cụ nong âm đạo có sẵn với kích thước tăng dần và ban đầu có thể dùng với kích thước nhỏ. Việc dùng dụng cụ nong âm đạo có thể được dạy cho người phụ nữ bởi bác sĩ riêng hoặc bác sĩ chuyên khoa vật lý vùng chậu.
(Còn tiếp)
TS.BS. LÊ THỊ THU HÀ
(Bệnh viện Từ Dũ)