Cây ngân hạnh hay còn gọi là cây bạch quả, tên khoa học Ginkgo biloba L. Ginkgoaceae. Hạt quả ngân hạnh chín là vị thuốc quý. Khi dùng, quả hạnh nhân đập giập, bỏ vỏ cứng và màng bọc nhân.
Cây ngân hạnh hay còn gọi là cây bạch quả, tên khoa học Ginkgo biloba L. Ginkgoaceae. Hạt quả ngân hạnh chín là vị thuốc quý. Khi dùng, quả hạnh nhân đập giập, bỏ vỏ cứng và màng bọc nhân.
Theo Đông y, ngân hạnh tính bình, vị ngọt, đắng, chát, lợi về kinh phế, thận. Có công hiệu hút khí trong phổi, ổn định đờm, suyễn, giảm khí hư đục, tiểu tiện sẻn. Chủ trị ho lâu ngày, đái dầm, khí hư… “Ngân hạnh ăn chín ấm phổi ích khí, trị ho hen, bớt đi tiểu nhiều, chữa bạch đới; Ăn sống hạ đờm, tiêu độc, sát khuẩn...”. Theo nghiên cứu của y học hiện đại, ngân hạnh giàu chất dinh dưỡng, có tác dụng làm giãn cơ trong bàng quang và kháng khuẩn.
Dưới đây là một số món ăn, bài thuốc thường dùng:
Chữa ho suyễn, lao phổi: ngân hạnh 10g (bỏ vỏ) thêm nước, đường phèn, nấu chín, ăn cái, uống nước.
Chữa hoa mắt, nhức đầu: nhân ngân hạnh 3-6g rang chín, nghiền bột; thiên ma 3g, cùi nhãn 6g, sắc uống.
Chữa ho lâu ngày, khí suyễn, bạch đới, di tinh, tiểu tiện nhiều lần: ngân hạnh 10g, gạo lứt 100g. Ngân hạnh sắc bỏ bã lấy nước, cho gạo vào nấu cháo, ăn trong ngày.
Vị thuốc ngân hạnh trị ho lâu ngày, hoa mắt, nhức đầu.
Chữa mụn hột cơm: ngân hạnh 10 nhân, hạt ý dĩ 70g. Hạt ý dĩ rửa sạch, bỏ vào nấu cùng với ngân hạnh, thêm đường phèn vào ăn.
Chữa tiểu tiện nhiều, nước tiểu đục, đái gấp: ngân hạnh 10 nhân, hạt bí đao 30g, hạt sen 15g, bột hồ tiêu 1,5g, đường trắng vừa đủ. Ngân hạnh bỏ vỏ, hạt bí đao rửa sạch, hạt sen ngâm nước ấm, bỏ vỏ, bỏ tâm. Các vị trên hầm mềm, bỏ bã, cho bột hồ tiêu vào, thêm đường cho dễ uống.
Chữa tiểu đêm đái dầm: ngân hạnh 5 quả, phúc bồn tử 10g, bong bóng lợn 100-150g. Ngân hạnh sao chín, bỏ vỏ, bong bóng lợn rửa sạch, thái miếng, cả 3 vị cho vào nồi, thêm nước xâm xấp, nấu chín, ăn cái uống nước thuốc.
Chữa ho hen, đờm suyễn: ngân hạnh 15g, xương sườn lợn 500g, gừng tươi, hành lá, gia vị vừa đủ. Ngân hạnh bỏ vỏ ngoài hầm cùng xương sườn, thêm chút rượu (hoàng tửu), gừng tươi, hầm mềm, ăn ấm, nóng.
Chữa tâm phiền, đau lưng, mỏi gối nhức đầu, ù tai: ngân hạnh 4 quả, bách hợp 20g, mạch môn đông 10g, gạo nấu cháo 100g. Bách hợp, mạch môn đông cho vào sắc lấy nước, cho gạo cùng với nhân ngân hạnh vào nấu cháo, ăn trong ngày.
Chữa suy nhược cơ thể, phụ nữ khí hư, bạch đới: nhân ngân hạnh 15g, hạt sen bỏ tâm 15g, gạo nếp 15g. Các vị trên nghiền bột mịn, trộn đều. Gà đen 1 con, làm sạch, bỏ ruột, cho bột thuốc vào, hầm mềm, thêm gia vị, ăn ngay lúc đói.
ThS.BS. Nguyễn Ngọc Lan