Nhọt là bệnh hay xuất hiện vào mùa nóng ẩm, trong điều kiện môi trường sống và làm việc ô nhiễm. Trẻ nhỏ, nam thanh thiếu niên là đối tượng hay bị mắc nhất.
Nhọt là bệnh hay xuất hiện vào mùa nóng ẩm, trong điều kiện môi trường sống và làm việc ô nhiễm. Trẻ nhỏ, nam thanh thiếu niên là đối tượng hay bị mắc nhất. Nhiều người trong chúng ta ít nhất một lần trong đời đã từng bị mụn nhỏ, đó chính là viêm nang lông nhưng chưa thành nhọt lớn.
Dễ dàng nhận biết bệnh
Mụn nhọt là nhiễm khuẩn mủ cấp và gây hoại tử tổ chức ở nang lông do tụ cầu vàng. Biểu hiện đầu tiên của bệnh là sẩn màu đỏ xuất hiện cấp tính ở nang lông rồi sưng to dần lên và xuất hiện ngòi mủ. Kích thước của nhọt từ 1-2cm, ở giữa có ngòi mủ hoại tử tổ chức. Tại chỗ nhọt đau nhức, nóng. Nhọt có thể nhỏ nhưng cũng có thể to lan ra xung quanh và sâu xuống dưới da. Tiến triển của nhọt từ khi bắt đầu viêm đến khi khỏi khoảng 1 tuần. Nhọt lúc đầu cứng, dần dần mềm rồi nhọt vỡ hoặc dò mủ và có thể để lại sẹo to. Mủ vàng đặc, có thể nhìn thấy ngòi mủ bám vào nang lông. Nhọt có thể xảy ra ở mọi nơi trên cơ thể. Vị trí da hay bị nhọt, nhất là vùng râu cằm, sau gáy, vùng mông, nách. Biến chứng tại chỗ nhọt có thể gây viêm quầng là nhiễm khuẩn lan rộng và có nguy cơ gây nhiễm khuẩn máu. Thông thường, bệnh nhân chỉ bị 1-2 nhọt nhưng có khi người bệnh bị rất nhiều nhọt.
Nhọt là nhiễm khuẩn mủ cấp và gây hoại tử tổ chức ở nang lông do tụ cầu vàng, thường xuất hiện vào mùa hè.
Biến chứng nguy hiểm của nhọt
Một số vùng đặc biệt khi bị nhọt rất nguy hiểm như vùng mặt quanh mũi miệng thường gọi là đinh râu. Đó là nhiễm tụ cầu ác tính vùng mặt, có thể biến chứng nhiễm khuẩn huyết hoặc viêm tắc tĩnh mạch xoang hang nguy hiểm đến tính mạng người bệnh. Có trường hợp nhọt tập trung thành cụm nhiều nhọt và thường hay ở sau lưng nên gọi là hậu bối, khi các nhọt này vỡ để lại các lỗ rò mủ như gương sen. Hậu bối là một biểu hiện nặng của nhọt và hay xảy ra ở những người bị bệnh mạn tính, suy nhược cơ thể như lao, tiểu đường... Hậu bối cũng là biểu hiện nặng của nhọt có thể gây nguy hiểm đến tính mạng người bệnh. Nhọt ổ gà là những nhọt xuất hiện ở nách. Đó là những cục nhọt cứng, thường nhiều nhọt và có thể loét lâu lành do vùng nách luôn ẩm ướt. Bệnh lại rất hay tái phát.
Khi bị nhọt nếu chỉ có 1-2 nhọt thì có thể người bệnh không bị sốt. Nhưng nếu bị nhiều nhọt hoặc bị đinh râu hay hậu bối thì người bệnh kèm theo sốt, mệt mỏi… Đặc biệt nếu sốt cao kèm theo các triệu chứng toàn thân nặng thì cần phải theo dõi có biến chứng nhiễm khuẩn huyết hay viêm tắc tĩnh mạch xoang hang không? Vi khuẩn cũng có thể theo đường máu gây nhiễm ở van tim, khớp, các xương dài và phủ tạng, đặc biệt là thận. Một số người bệnh bị tái phát nhiều lần, đặc biệt ở những người bị đái tháo đường.
Một số trường hợp bệnh nhân bị nhọt mạn tính. Khi đó, cần khám xem người bệnh có bị ghẻ, chấy rận hay bệnh eczema không? Xét nghiệm đường máu, đường niệu để phát hiện bệnh tiểu đường. Cũng cần xét nghiệm vi trùng tại chỗ, trong mũi của bệnh nhân và những người sống cùng; nếu có tụ cầu trùng vàng thì cần dùng các dung dịch sát khuẩn để tránh tái phát nhọt cho người bệnh.
Nhọt ở vùng mặt quanh mũi miệng gọi là đinh râu rất nguy hiểm.
Điều trị thế nào?
Nhọt là bệnh chữa khỏi khi điều trị sớm bằng kháng sinh và chích rạch hợp lý. Điều trị nhọt sử dụng kháng sinh phù hợp có hiệu quả diệt tụ cầu và chích rạch khi nhọt đã “chín” làm cho nhọt chóng lành hơn.
Khi nhọt mới xuất hiện có thể bôi dung dịch betadine nhiều lần, sử dụng các thuốc sát khuẩn khác như chlorhexidine, clindamycin, milian, castellani, các mỡ kháng sinh bôi. Cần vệ sinh cơ thể bằng xà phòng sát khuẩn, vệ sinh môi trường sống và chế độ ăn uống đủ dinh dưỡng, vitamin, hạn chế thức ăn có đường. Trường hợp nhọt nặng, nhiều và có nguy cơ biến chứng nhiễm khuẩn lan rộng, cần sử dụng kháng sinh toàn thân. Liều lượng dùng tuỳ theo trường hợp bệnh nhân và cần được thầy thuốc chỉ định. Có thể làm kháng sinh đồ trong trường hợp điều trị không đỡ để có thể xác định được kháng sinh, tốt nhất đối với vi khuẩn. Chích rạch nhọt là biện pháp làm cho nhọt chóng khỏi nhưng phải thận trọng, chỉ chích nhọt khi đã “chín”, chích non sẽ làm cho nhiễm trùng lan rộng hơn và gây nguy cơ nhiễm khuẩn máu.
Lời khuyên của thầy thuốc
Nhọt thường xuất hiện khi thời tiết nóng ẩm và tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, do vậy, việc đầu tiên cần làm là vệ sinh môi trường cùng với vệ sinh cá nhân hằng ngày. Môi trường sạch sẽ, khô, thoáng mát sẽ hạn chế vi khuẩn gây bệnh. Với những người hay bị nhọt cần phải sát khuẩn cho bản thân và những người sống chung ở các vùng vi khuẩn dễ khư trú như mũi, nách, vùng sinh dục - hậu môn. Những người bị tiểu đường, béo phì, bị suy giảm miễn dịch do dùng thuốc ức chế miễn dịch lâu ngày như các thuốc corticoid, thuốc chống ung thư và suy giảm miễn dịch mắc phải - AIDS rất dễ bị mụn nhọt. Cần vệ sinh cơ thể bằng các xà phòng sát khuẩn, chế độ ăn uống đủ dinh dưỡng, vitamin, hạn chế thức ăn có nhiều đường.
PGS.TS.BS. Nguyễn Duy Hưng (BV Da liễu Trung ương)