Trong điều trị bệnh đái tháo đường, tùy bệnh nhân cụ thể và tình trạng bệnh lý, các bác sĩ có chỉ định cho người bệnh đái tháo đường dùng thuốc thích hợp...
Trong điều trị bệnh đái tháo đường, tùy bệnh nhân cụ thể và tình trạng bệnh lý, các bác sĩ có chỉ định cho người bệnh đái tháo đường dùng thuốc thích hợp và hướng dẫn bệnh nhân sử dụng thuốc an toàn. Dùng thuốc theo lời mách bảo hoặc đơn thuốc của người này dùng cho người khác..., sẽ tăng nguy cơ rủi ro do tác dụng phụ của thuốc.
Các sulfonylurea
Các sulfonylurea khi sử dụng có tác dụng tăng cường dinh dưỡng của insulin lên tế bào β của tụy. Sulfonylurea thích hợp nhất cho bệnh nhân đái tháo đường typ 2 nhẹ không béo phì. Thuốc cải thiện việc kiểm soát đường huyết khi mà chế độ ăn, luyện tập và giảm cân đơn thuần không cải thiện được đường huyết. Tuy nhiên, sulfonylurea chống chỉ định cho bệnh nhân bị suy gan, suy thận.
Metformin
Metformin là một thuốc uống trị đái tháo đường typ 2, sử dụng riêng rẽ hoặc kết hợp với sulfonylurea. Thuốc làm giảm cả lượng glucose máu lúc đói và mức độ tăng đường huyết sau ăn ở bệnh nhân đái tháo đường typ 2. Metformin không làm tăng tác dụng của insulin nhưng đặc biệt có hiệu quả làm giảm quá trình tạo mới glucose ở gan bằng cách ngăn cản ôxy hóa lactat. Thuốc làm chậm hấp thu glucose ở ống dạ dày - ruột và tăng tiếp nhận ở cơ vân. Nên dùng metformin liều hiệu quả thấp nhất. Thuốc dùng trong bữa ăn để tránh những rối loạn ở dạ dày - ruột.
Cần theo dõi đường huyết thường xuyên khi dùng thuốc trị đái tháo đường.
Tác dụng phụ hay gặp nhất của metformin là các triệu chứng ở dạ dày - ruột như chán ăn, buồn nôn, nôn, khó chịu ở bụng, tiêu chảy... Những tác dụng này liên quan đến liều lượng, hay xảy ra lúc bắt đầu điều trị. Ở 3 - 5% số bệnh nhân dùng metformin cần ngừng điều trị do tiêu chảy kéo dài. Ít khi thấy tác dụng độc của thuốc đối với da và máu. Không dùng metformin cho bệnh nhân có suy thận, gan, tim, hô hấp, nghiện rượu, người cao tuổi. Suy thận cấp có thể xảy ra ở bệnh nhân sử dụng chất phóng xạ cản quang, do đó cần ngừng điều trị bằng metformin vào ngày thử test và 2 ngày sau khi tiêm chất phóng xạ cản quang để ngừa nhiễm toan lactic nếu có suy thận.
Nhóm ức chế alpha-glucosidase
Sự ức chế cạnh tranh alpha-glucosidase hạn chế tăng glucose sau bữa ăn và kết quả là tiết kiệm insulin. Tác dụng phụ chủ yếu hay gặp khi dùng thuốc là đầy hơi (do carbonhydrat không được tiêu hóa ở ruột già, nơi tạo ra hơi dưới tác dụng của hệ vi khuẩn ruột). Một số bệnh nhân khi dùng thuốc ức chế alpha glucosidase có thể bị tiêu chảy, rối loạn dạ dày ruột... Để có lợi tối đa với tăng đường huyết sau bữa ăn, cần uống thuốc kèm với thức ăn khi bắt đầu ăn. Khi dùng riêng rẽ nhóm ức chế alpha glucosidase không có nguy cơ hạ đường huyết. Tuy nhiên, khi kết hợp với insulin hoặc sulfonylurea, nó có thể gây hạ đường huyết.
Thuốc làm tăng mẫn cảm với insulin (thiazolidinedion)
Troglitazon là thuốc thuộc nhóm này, dùng đường uống. Các thử nghiệm lâm sàng cho thấy thuốc có kết quả trong điều trị bệnh nhân đái tháo đường typ 2, đặc biệt khi họ có hội chứng kháng insulin. Khi dùng thuốc một số bệnh nhân thấy các enzym gan tăng trên ba lần so với bình thường nhưng sau đó trở về bình thường khi ngừng thuốc. Vì vậy, cần đo nồng độ enzym gan trước khi điều trị bằng troglitazon và đo hàng tháng trong vòng 6 tháng, rồi đo cách tháng trong 6 tháng sau và sau đó đo theo định kỳ.
Troglitazon làm tăng tác dụng của insulin và có hiệu quả cải thiện sự tiêu hủy glucose và giảm giải phóng glucose ở gan khi hàm lượng insulin ở mức thích hợp. Nó làm giảm sự tăng đường huyết, tăng triglycerid máu, tăng insulin máu và có khuynh hướng gây tăng nhẹ cả HDL và LDL - cholesterol ở bệnh nhân kháng insulin mà không gây tăng cân hay hạ đường huyết do thuốc.
Thuốc dùng cho bệnh nhân đái tháo đường kháng insulin, những người đáp ứng kém với cách điều trị thông thường, người béo phì có kháng insulin hoặc cho người có chức năng thận suy giảm mà không sử dụng được metformin.
Khi sử dụng các thuốc điều trị bệnh đái tháo đường bệnh nhân có thể gặp một số tác dụng không mong muốn. Vì vậy, người bệnh tuân thủ tuyệt đối chỉ định dùng thuốc của bác sĩ điều trị, theo dõi các biểu hiện bất thường và thông báo kịp thời cho bác sĩ điều trị xử trí phù hợp.
ThS. Trần Ngọc Hương