Các dấu hiệu tự kỷ có thể được phát hiện và chẩn đoán ở bất kì thời điểm nào, từ khi trẻ mới 18 tháng hoặc muộn hơn.
Các dấu hiệu tự kỷ có thể được phát hiện và chẩn đoán ở bất kì thời điểm nào, từ khi trẻ mới 18 tháng hoặc muộn hơn. Các dấu hiệu và mức độ nghiêm trọng của tự kỷ ở mỗi trẻ có thể rất khác nhau. Các dấu hiệu ban đầu của rối loạn phổ tự kỷ (RLPTK) có thể được phát hiện trong các khía cạnh sau: kém giao tiếp, chậm phát triển nhận thức, tương tác xã hội và các biểu hiện hành vi.
Nếu một trẻ được phát hiện có nhiều những vấn đề ở trên vào bất kì thời điểm nào trong những năm đầu đời, nên thực hiện đánh giá toàn diện để xác định liệu trẻ có mắc rối loạn phổ tự kỷ hay không.
Kém giao tiếp
Chậm phát triển ngôn ngữ nói; Nhại lời; Không hiểu được ý nghĩa của hội thoại; Không biết cách bắt chuyện hoặc duy trì hội thoại; Giọng khác thường, hoặc với ngữ điệu hoặc cao độ không bình thường (ví dụ trẻ luôn lên giọng ở cuối câu như thể mọi câu đều là câu hỏi); Khi được hỏi, trẻ lặp lại câu hỏi đó thay vì đưa ra câu trả lời; Gặp khó khăn trong việc thể hiện nhu cầu hoặc mong muốn.
Cha mẹ là bác sĩ trị liệu tốt cho trẻ tự kỷ. (ảnh minh họa)
Tương tác xã hội
Sử dụng ngôn ngữ hoặc có hành vi phi ngôn ngữ không phù hợp; Không biết cách kết bạn; Không biết cách tương tác xã hội, không hiểu các biểu cảm thông thường qua nét mặt; Không muốn bị người khác chạm vào người, ôm, bế hay âu yếm; Không thể hiểu về cảm xúc và không biết diễn tả cảm xúc; Dường như không nghe thấy khi người khác nói chuyện với trẻ; Không chia sẻ sở thích hay thành quả với người khác (tranh vẽ, đồ chơi).
Hành vi
Có hành vi mang tính rập khuôn, lặp đi lặp lại và hạn hẹp; Khả năng vận động kém; Gắn kết khác thường với một số đồ vật nhất định; Buồn bực, khó chịu khi thay đổi lịch sinh hoạt thường ngày; Xếp đồ vật thành hàng dài; Đập đầu; Lắc lư cơ thể.
Ngoài ra, trong nuôi dạy và can thiệp cho trẻ mắc RLPTK, cũng nên lưu ý rằng trẻ tự kỷ có thể cũng đồng thời mắc một số vấn đề khác đi kèm tự kỷ như: động kinh, co giật, rối loạn đường ruột, chứng pica (ăn những thứ không phải là thức ăn), rối loạn giác quan, rối loạn giấc ngủ, lo lắng, tăng động giảm chú ý (ADHD).
Những thắc mắc thường gặp về tự kỷ
RLPTK là gì?
RLPTK là một nhóm các rối loạn phức tạp liên quan quá trình phát triển của não bộ. Thuật ngữ chung này bao gồm các hội chứng tự kỷ và Asperger. Đặc trưng của những rối loạn này là khó khăn trong tương tác xã hội và giao tiếp đi kèm với các sở thích và hành vi mang tính hạn hẹp và lặp đi lặp lại.
RLPTK có phổ biến không?
Các nghiên cứu ước tính cứ 160 trẻ em thì có 1 trẻ mắc RLPTK. Đây là con số trung bình và các nghiên cứu khác nhau cho các kết quả khác nhau. Tuy nhiên, một vài nghiên cứu gần đây cho thấy tỷ lệ này cao hơn rất nhiều.
Những người mắc RLPTK luôn đi kèm khiếm khuyết trí tuệ?
Năng lực trí tuệ của những người mắc RLPTK rất khác nhau, có người mắc RLPTK bị suy giảm trí tuệ nặng nhưng cũng có người mắc RLPTK lại có kĩ năng nhận thức vượt trội phi ngôn ngữ để làm một số việc nhất định. Ước tính rằng khoảng 50% người mắc RLPTK cũng đi kèm khiếm khuyết trí tuệ.
Có thể chẩn đoán trẻ mắc RLPTK sớm nhất khi nào?
Tuy rất khó chẩn đoán RLPTK trước khi trẻ đạt mốc 12 tháng, nhưng thông thường, có thể chẩn đoán được khi trẻ 2 tuổi. Những đặc điểm đặc trưng ban đầu gồm chậm phát triển hoặc thoái triển tạm thời về ngôn ngữ và kĩ năng xã hội đi kèm những hành vi rập khuôn và lặp đi lặp lại.
Cha mẹ có thể làm gì để giúp trẻ RLPTK?
Cha mẹ có một vai trò đặc biệt quan trọng trong việc hỗ trợ trẻ mắc RLPTK. Cha mẹ chính là người thu xếp kế hoạch giáo dục và y tế cho trẻ, đồng thời tạo ra môi trường nuôi dưỡng và kích thích sự phát triển của trẻ. Những năm gần đây đã cho thấy rằng các phụ huynh còn có thể can thiệp hành vi và tâm lí xã hội một cách hiệu quả cho trẻ.
Nguyên nhân gây ra RLPTK là gì?
Các bằng chứng khoa học cho thấy rằng có nhiều yếu tố tác động để gây ra RLPTK bằng cách ảnh hưởng đến sự phát triển não của thời gian đầu. Các yếu tố này có thể bao gồm cả yếu tố về gene (như hội chứng nhiễm sắc thể X mong manh) và yếu tố môi trường.
Đàm Mỹ Linh
((Theo WHO))