Quả mơ muối, hay ô mai là một thứ quả dân dã, bình dị, rất quen thuộc trong đời sống của người dân nhiều nước phương Đông như Việt Nam, Nhật Bản, Hàn Quốc… Không chỉ là món ăn được ưa chuộng, ô mai đem đến nhiều công dụng và lợi ích to lớn đối với sức khỏe con người.
Ô mai là quả chín phơi hay sấy khô của cây Mơ [Prunus armeniaca L., hoặc Armeniaca vulgaris Lamk., thuộc họ Hoa hồng (Rosaceae)]. Để làm thuốc được chế biến thành mơ trắng (bạch mai) hoặc mơ đen (ô mai); có thể kết hợp mơ với gừng tươi, cam thảo và muối làm ô mai cam thảo. Theo Đông y, ô mai có vị chua chát, tính ôn; vào kinh can, tỳ và phế. Có tác dụng thu liễm phế khí, làm săn ruột, sát trùng, tiêu mụn nhọt, sinh tân dịch. Dùng chữa ho, hư nhiệt, phiền khát, giảm đau, chữa tiêu chảy lâu ngày. Trị lỵ ra máu, băng huyết, trừ giun, gây nôn mửa. Liều dùng: 6g - 12g.
Ô mai là quả mơ chín phơi hay sấy khô.
Ô mai được dùng làm thuốc trong các trường hợp:
Liễm phế chỉ khái (làm sạch phổi, trừ ho):
Bài 1 – Cao ô mai: ô mai, liều lượng tuỳ ý, sắc, cô đặc thành cao. Trước khi đi ngủ, thêm mật ong để uống. Chữa chứng ho lâu ngày.
Bài 2 - Thuốc Nhất phục: ô mai 12g, bán hạ 12g, hạnh nhân 12g, a giao12g, sinh khương 12g, tô diệp 8g, cù túc xác 6g, cam thảo 4g. Sắc uống. Trị phế hư, ho lâu ngày không khỏi.
Ô mai mơ gừng cam thảo – món ăn được nhiều chị em ưa thích, cũng là vị thuốc trị ho, phiền khát, tiêu chảy…
Săn ruột, cầm tiêu chảy: dùng bài Cố trường hoàn: ô mai 12g, nhục đậu khấu 12g, kha tử 12g, thương truật 12g, phục linh 12g, đảng sâm 12g, anh túc xác 6g, mộc hương 6g, cam thảo 4g. Các vị nghiền chung thành bột, làm hoàn. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 8g; hoặc sắc uống. Trị lỵ lâu ngày, ỉa lỏng.
Sinh tân chỉ khát: dùng bài Ngọc tuyền hoàn: ô mai 12g, thiên hoa phấn 12g, cát căn 12g, hoàng kỳ 12g, mạch đông 12g, cam thảo 4g. Csc vị nghiền thành bột, luyện với mật làm hoàn. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 8g; hoặc sắc uống. Trị chứng phiền nhiệt, miệng khô do phế hư.
Trừ giun:
Bài 1 - Ô mai hoàn: Ô mai 12g, phụ tử chế 12g, hoàng liên 6g, hoàng bá 06g, can khương 06g, xuyên tiêu 06g, quế chi 08g, tế tân 04g, đương quy 12g, đảng sâm 12g. Tán thành bột mịn, luyện với mật ong làm hoàn. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 8g; hoặc sắc uống. Trị các chứng nôn ra giun đũa, giun đũa chui ống mật, chân tay lạnh toát, bụng đau dữ dội.
Bài 2: ômai 12g, đại hoàng 12g, mang tiêu 12g, binh lang 12g, chỉ thực 12g, vỏ rễ xoan 12g, xuyên tiêu 4g, mộc hương 6g, can khương 6g, tế tân 4g. Sắc uống. Trị đau bụng do giun đũa.
Bài 3: ô mai 12g, binh lang 12g, vỏ rễ xoan 12g, sử quân tử 12g. Sắc uống. Trị giun đũa chui ống mật.
Dầu hạt mơ làm thuốc bổ nhuận tràng với liều 5 – 15 ml, dạng sữa. làm thuốc bôi chữa nẻ, trơn và bóng tóc. Rượu ngâm quả mơ làm thuốc bổ, giúp ăn ngon cơm, giải khát, giải nhiệt
Kiêng kỵ: Người có sốt rét hoặc kiết lỵ mới phát; biểu tà chưa giải hoặc lý thực đều cấm dùng. Không nên ăn nhiều dễ bị tổn thương răng.
TS. Nguyễn Đức Quang