Chỉ vài viên là hết sốt, chỉ vài viên là hết đau, chỉ vài viên là hết viêm nhiễm. Đó là câu nói của đại đa số người dân khi rơi vào trạng thái “ốm”. Con bệnh khỏi bệnh, dược sỹ có lợi nhuận. Phải chăng đây còn là thần dược gắn kết thầy thuốc và người bệnh. Vậy thực chất, “pờ rét” là gì?
PREDNISOLON ra đời năm 1950, đóng vai trò quan trọng làm nên cuộc cách mạng điều trị viêm khớp. Ngoài ra nó còn được sử dụng trong điều trị hàng chục bệnh khác như hen suyễn, lupus ban đỏ hệ thống, đa xơ cứng,… giúp cứu sống rất nhiều người. Sở dĩ nó có tác dụng tuyệt vời như vậy là do nó là 1 loại glucocorticoid tổng hợp dựa trên công thức hóa học của hydrocortisol-1 loại glucocorticoid tự nhiên. Glucocorticoid tự nhiên là hocmon của tuyến thượng thận trong cơ thể tiết ra nhằm đáp ứng với tình trạng viêm và stress. Chất này có vai trò quan trọng duy trì chuyển hóa năng lượng và duy trì huyết áp, chống viêm và ức chế miễn dịch. Người ta dựa vào tác dụng chống viêm và ức chế miễn dịch để sản xuất ra các thuốc tương tự glucocorticoid- glucortioid tổng hợp hay còn gọi là nhóm thuốc chống viêm corticosteroid, và chúng được xếp vào hàng thuốc được sử dụng nhiều nhất thế giới.
PREDNISOLON có tác dụng chống viêm mạnh gấp 4 lần so với hydrocortisol, ngoài ra còn có các sản phẩm khác cùng nhóm có tác dụng chống viêm mạnh hơn rất nhiều ví dụ như medrol, dexamethasol (quen thuộc)…Methylprednisolon chống viêm gấp 5 lần, betamethason chống viêm gấp 25 lần, cortivazol chống viêm gấp 60 lần hydrocortisol. Nhóm thuốc corticosteroid được sử dụng rộng rãi trong các bệnh lý viêm cấp và mãn tính do làm giảm triệu chứng nhanh chóng, đặc biệt nhóm bệnh lý cơ xương khớp và tai mũi họng. Các bệnh viêm mãn tính đường thở như hen phế quản, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính cũng thường xuyên sử dụng nhóm thuốc này, đường tiêm, uống, phun hít, khí dung.
Ở liều cao, corticosteroid có tác dụng ức chế miễn dịch làm cho loại thuốc này nâng cao vị thế khi nó là thuốc đầu tay và không thể thiếu trong điều trị các bệnh hệ thống, bệnh tự miễn: lupus ban đỏ hệ thống, thận hư, xơ cứng bì, xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn, viêm mạch, viêm đại trực tràng chảy máu, sau ghép tạng…Ức chế tăng sinh lympho( tế bào máu có vai trò trong hệ thống miễn dịch của cơ thể) cũng là lý do đưa corticosteroid vào điều trị bệnh máu ác tính như bạch cầu cấp hay ung thư hạch. Ngoài 2 tác dụng trên, corticosteroid còn là chất chống dị ứng mạnh và hạ sốt.
Tuy nhiên để đạt được tác dụng thì nồng độ thuốc trong máu phải cao hơn nồng độ sinh lý, corticosteroid lại tác dụng lên nhiều tế bào đích trong cơ thể, chính vì thế gây nên tác dụng phụ của điều trị. Mọi thứ hiện hữu đều có 2 mặt trái ngược, sử dụng thuốc như một con dao hai lưỡi, lạm dụng corticosteroid kéo dài gây nên nhiều hậu quả đáng gờm ảnh hưởng đến sức khỏe, cuộc sống cũng như tính mạng người bệnh. Các tác dụng phụ kể đến của corticosteroid là: Tiểu đường, suy tim, loãng xương, tăng nhãn áp, viêm loét dạ dày tá tràng-xuất huyết tiêu hóa, rối loạn tâm thần, nhiễm trùng cơ hội, hội chứng cushing, suy thượng thận cấp,…
Hội chứng CUSHING là một biến chứng rất nặng nề do sử dụng corticosteroid liều cao kéo dài, điều trị khó khăn, có khi phải lệ thuộc thuốc suốt đời. Thường biểu hiện rõ bên ngoài bằng thay đổi hình thể như da mỏng đỏ, mỡ tập trung vùng mặt cổ và bụng, các chi gầy như hình ảnh que tăm cắm vào củ khoai, rậm lông, rối loạn sinh dục, mệt mỏi, chán ăn, sụt cân, hạ huyết áp và có thể đi kèm các bệnh lý khác: đái tháo đường, tăng huyết áp, viêm dạ dày, đục thủy tinh thể,… Suy thượng thận cấp là một cấp cứu nội khoa đe dọa tính mạng người bệnh, bệnh nhân tụt huyết áp trụy mạch rất nhanh đòi hỏi phải cấp cứu khẩn trương và kịp thời.
Mặc dù lạm dụng thuốc gây ra ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng nhưng do sự thiếu hiểu biết của người dân, tâm lý thích khỏi bệnh nhanh, ngại và sợ đi bệnh viện vì cho rằng mất thời gian, tốn kém nên người bệnh đã tự ý mua thuốc tại các quầy thuốc bên ngoài. Mặt khác, một số thầy thuốc lợi dụng sự kém hiểu biết của nhân dân để chuộc lợi. PREDNISOLON ngon, bổ, rẻ bán tràn lan không giới hạn. Ngoài ra các chế phẩm khác như dạng nhỏ mắt, dạng bôi, dạng xông họng, dạng tiêm cũng được sử dụng. Đục thủy tinh thể sau gây mù lòa ở trẻ nhỏ đã từng xảy ra, nấm họng do xông họng corticoid, nhiễm trùng hoại tử khớp sau tiêm corticoid; đáng thương hay đáng trách.
Bản thân tôi đã gặp bệnh nhân đi khám bệnh vì đau khớp, bệnh nhân trên lâm sàng điển hình viêm khớp dạng thấp, theo lời kể bệnh nhân đau khớp rất lâu nhưng ra hiệu thuốc được bán cho medrol (methlprednisolon) uống giảm đau, hiện tại không có thuốc là mệt mỏi, bồn chồn, mất ăn mất ngủ,…, bệnh nhân có hỏi một câu: tại sao gần đây tôi mắc tiểu đường mà uống thuốc mãi không cải thiện. Thật buồn cho bệnh nhân, bác sĩ rơi vào tình cảnh: Không biết chữa cái gì cho đúng nhỉ?
Trước đây người ta thường nói cai nghiện khó lắm, mình nghĩ ngay đến nghiện ma túy, nhưng bỏ, ngừng, không dùng corticosteroid cũng khó lắm. Có khi nào chúng ta tự hỏi tại sao chúng ta biến cái thứ thuốc thần dược chữa bách bệnh thành một thứ phải gắn với chữ cai như cái chết trắng vậy. Thần dược này lại tiếp tục gắn kết thầy thuốc với bệnh nhân, các bác sĩ lại tiếp tục điều trị những biến chứng của nó gây ra cho người bệnh. Trên thực tế không ai trên đời muốn gặp bác sĩ, muốn thành bệnh nhân. Có những thứ khi mất ta mới biết trân trọng, nhưng sức khỏe mất đi rồi, ta không còn trân trọng được gì cả.
Hãy ngưng sử dụng corticosteroid nếu lỡ “nghiện” dưới sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa và không nên sử dụng bất cứ thuốc gì khi không có chỉ dẫn của thầy thuốc. Hy vọng bài viết giúp mọi người hiểu hơn về thần dược prednisolon và sử dụng đúng cách, chung tay bảo vệ sức khỏe gia đình và xã hội
Nguyễn Hồng Quân