Theo phân loại bệnh tăng huyết áp mới đây, cần lưu ý đến giai đoạn tiền tăng huyết áp, thể hiện huyết áp trên (tâm thu) 120 -139mmhg và huyết áp dưới (tâm trương) 80 - 90mmhg,
Theo phân loại bệnh tăng huyết áp mới đây, cần lưu ý đến giai đoạn tiền tăng huyết áp, thể hiện huyết áp trên (tâm thu) 120 -139mmhg và huyết áp dưới (tâm trương) 80 - 90mmhg, giai đoạn này cần phải thay đổi lối sống (ăn nhạt, vận động thể lực). Nếu khi buộc phải dùng thuốc để điều trị, cần hiểu về đặc tính của thuốc để dùng cho đúng nguyên tắc và đúng người bệnh, đặc biệt là đối với bệnh nhân có các bệnh lý khác kèm theo.
Đặc tính của một số loại thuốc điều trị bệnh tăng huyết áp
Có nhiều thuốc trị cao huyết áp đang được sử dụng ở nước ta, chia thành nhiều nhóm với một số nhóm, như: nhóm thuốc lợi tiểu, nhóm thuốc tác động lên thần kinh trung ương (hiện nay ít được sử dụng do tác dụng phụ gây trầm cảm và tăng vọt huyết áp nếu ngừng thuốc đột ngột), nhóm thuốc chẹn alpha, nhóm thuốc chẹn beta, nhóm thuốc đối kháng canxi, nhóm thuốc ức chế men chuyển, nhóm thuốc ức chế thụ thể angiotensin. Với mỗi nhóm thuốc lại có một đặc tính khác nhau, nên sẽ phù hợp với từng bệnh nhân khác nhau.
Chẳng hạn với nhóm thuốc lợi tiểu, được chỉ định dùng đơn độc đối với bệnh nhân bị huyết áp nhẹ. Khi bệnh tăng huyết áp nặng hơn thì có thể phối hợp với thuốc khác. Khi phối hợp thuốc cần lựa chọn loại phù hợp do có loại làm thải nhiều kali, loại giữ kali, tăng axít uric trong máu, tăng cholesterol máu. Nhóm thuốc chẹn alpha có cơ chế là ức chế giải phóng noradrenalin tại đầu dây thần kinh (chất sinh học làm tăng huyết áp), do đó làm hạ huyết áp. Nhóm thuốc chẹn beta lại có tác dụng tốt đối với bệnh nhân có kèm đau thắt lưng, ngực hoặc nhức nửa đầu. Nhóm thuốc đối kháng canxi có lợi cho bệnh nhân tăng huyết áp có kèm đau thắt ngực, phù hợp đối với bệnh nhân cao tuổi. Đối với nhóm thuốc ức chế men chuyển lại được lựa chọn khi bệnh nhân mắc kèm các bệnh như hen suyễn, đái tháo đường.
Chỉ có bác sĩ điều trị mới là người có thẩm quyền chỉ định và hướng dẫn dùng thuốc thế nào cho an toàn và hiệu quả
Những thuốc dùng trị huyết áp thuộc các nhóm kể trên vẫn còn nhiều nhược điểm về mặt hiệu quả cũng như các tác dụng phụ, vì vậy việc nghiên cứu tìm những thuốc mới vẫn tiếp tục được đặt ra. Ðặc biệt, nhóm thuốc ức chế men chuyển xuất hiện từ đầu những năm 1980 (được công nhận là thuốc không thể thiếu trong điều trị cao huyết áp) đã thúc đẩy các nhà khoa học tìm ra những thuốc mới tác động đến men chuyển ACE. Nhưng các thuốc ức chế men chuyển sẽ gây tác dụng phụ như ho khan khiến nhiều bệnh nhân bỏ thuốc. Do đó, các nhà khoa học đã tìm ra nhóm thuốc trị tăng huyết áp là nhóm thuốc đối kháng thụ thể angiotensin II. Nhóm thuốc này có tác dụng hạ huyết áp, đưa huyết áp về trị số bình thường, tương đương với các thuốc nhóm đối kháng canxi, chẹn beta, ức chế men chuyển. Lợi điểm của nhóm thuốc đối kháng thụ thể angiotensin II là do không trực tiếp ức chế men chuyển nên gần như không gây ho khan như nhóm ức chế men chuyển, hoặc không gây phù như thuốc đối kháng canxi.
Một số nguyên tắc cần tuân thủ khi dùng thuốc
Khi mới bị tăng huyết áp, khuyến cáo mới khuyên nên dùng thuốc đầu tiên là nhóm lợi tiểu, đặc biệt là nhóm thiazid, hoặc một trong 3 nhóm đối kháng canxi, ức chế men chuyển, đối kháng thụ thể angiotensin II. Theo khuyến cáo JNC 7, tuy mới bị bệnh nhưng khi huyết áp của người bệnh cao hơn mức cần phải đạt khá nhiều (huyết áp trên cao hơn 20mmHg, huyết áp dưới cao hơn 10mmHg), người bệnh cần được điều trị ngay với 2 thuốc phối hợp, thông thường có thuốc lợi tiểu.
Xin lưu ý:
- Thuốc trị tăng huyết áp có nhiều loại và vấn đề sử dụng khá phức tạp. Chỉ có bác sĩ điều trị mới là người có thẩm quyền chỉ định và hướng dẫn dùng thuốc thế nào cho an toàn và hiệu quả. Ðặc biệt, bác sĩ có thể quyết định có nên thay thuốc điều trị lâu nay bằng một thuốc mới hay không, chứ không nhất thiết luôn luôn phải dùng thuốc mới.
- Thuốc trị tăng huyết áp nhằm giúp kiểm soát huyết áp trong giới hạn mục tiêu, chứ không phải chữa trị được dứt điểm căn bệnh này. Ngay cả khi huyết áp trở về bình thường, nếu ngừng điều trị, nó có thể tăng đột ngột và gây ra những rủi ro cho sức khỏe.
- Cần dùng thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ, không nên tự ý lựa chọn và mua thuốc về sử dụng. Thuốc điều trị tăng huyết áp hiệu quả không có nghĩa là thuốc đắt tiền, hay được người khác sử dụng thấyhiệu quả.
- Chỉ có bác sĩ mới có thể quyết định loại thuốc điều trị nào tốt nhất và phù hợp nhất với bạn, căn cứ vào tình trạng sức khỏe cụ thể của bạn, như các yếu tố nguy cơ tim mạch, các bệnh lý mắc kèm hay có sự tổn thương các cơ quan như suy thận, suy tim, dày thất trái… Từ đó bác sĩ có thể lựa chọn thuốc phù hợp. Thí dụ chọn một thuốc ức chế men chuyển hoặc thuốc đối kháng thụ thể angiotensin II để giúp bạn kiểm soát huyết áp và bảo vệ thận khỏi tác hại bởi bệnh lý kèm theo.
PGS.TS. NGUYỄN HỮU ĐỨC