Mùa lạnh, cần đặc biệt chú ý đến bệnh viêm phổi ở người cao tuổi (NCT). Bệnh thường có xu hướng nặng hơn ở người trên 65 tuổi bởi sức chống đỡ của cơ thể đã kém, phổi lão hóa rõ rệt.
Mùa lạnh, cần đặc biệt chú ý đến bệnh viêm phổi ở người cao tuổi (NCT). Bệnh thường có xu hướng nặng hơn ở người trên 65 tuổi bởi sức chống đỡ của cơ thể đã kém, phổi lão hóa rõ rệt. Nếu không được điều trị tích cực, bệnh sẽ nảy sinh những biến chứng nguy hiểm đến tính mạng.
Vi khuẩn, virut - Thủ phạm chính gây viêm phổi ở NCT
Nguyên nhân viêm phổi ở NCT có rất nhiều: hoặc do vi sinh vật (vi khuẩn, virut, vi nấm), hoặc do khói bụi (môi trường ô nhiễm, khói bếp, thuốc lá, thuốc lào) hoặc ít vận động, nằm lâu do liệt. Viêm phổi ở NCT khác với người trẻ tuổi, nhiều trường hợp chỉ viêm họng, mũi cũng rất dễ dẫn đến viêm phổi. Một số trường hợp NCT mắc một số bệnh mạn tính đường hô hấp (bệnh giãn phế quản, khí phế thũng, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính hoặc hen suyễn), sức đề kháng của cơ thể giảm xuống thì bệnh bùng phát thành bệnh viêm phổi cấp tính. Đặc biệt là vai trò của một số loài vi khuẩn, bình thường thì chúng sống cộng sinh ở đường hô hấp trên nhưng khi trời lạnh, sức đề kháng suy giảm, chúng tấn công vào đường hô hấp và gây bệnh. Điển hình là vi khuẩn phế cầu (St. pneumoniae), H. influenzae, Staphylococus, Streptococus và một số virut đường hô hấp, vi nấm. Trong một số trường hợp, nhất là NCT, bệnh viêm phổi thường diễn ra sau khi mắc phải bệnh cúm, cảm lạnh hoặc bị lây bệnh ngay trong bệnh viện (nhiễm khuẩn bệnh viện) do đi khám bệnh hoặc nằm viện điều trị một bệnh nào đó. Đáng lo ngại nhất là NCT mắc bệnh viêm phổi mà tác nhân gây bệnh là virut, bởi vì với virut thì hiện nay chưa có thuốc điều trị đặc hiệu.
Hít thở sâu rất có lợi, giúp tăng cường chức năng phổi.
Cách nhận biết viêm phổi ở NCT
Dấu hiệu lâm sàng của viêm phổi ở NCT rất khác so với người trẻ. Nhiều trường hợp người bệnh không sốt cao, thậm chí không sốt, nhất là NCT có tuổi cao, sức yếu, lú lẫn, ít vận động hoặc đi lại khó khăn, ăn uống thất thường. Một số NCT mắc một số bệnh mạn tính kéo dài (nằm liệt giường do tai biến mạch máu não hoặc bệnh Parkinson hoặc do biến chứng của thoái hóa khớp, hư khớp rất khó khăn trong việc đi lại) càng dễ mắc bệnh viêm phổi. Tuy vậy, có một số triệu chứng điển hình như thở nhanh nông, đôi khi có thở rít, cánh mũi phập phồng do thiếu dưỡng khí. Triệu chứng ho là hay gặp nhất, đặc biệt là ở những NCT có bệnh mạn tính về đường hô hấp (viêm họng mạn tính, giãn phế quản, hen suyễn, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính). Ho thường có đờm lỏng hoặc đặc quánh, một số trường hợp có dính một ít máu do mao mạch bị vỡ ra, tuy vậy, có một số ít trường hợp không ho. Tức ngực và khó thở nhẹ là triệu chứng thường gặp. Người bệnh thường có dấu hiệu mất nước (môi khô, lưỡi trắng, má hóp, da nhăn nheo). Cần chụp Xquang phổi và nuôi cấy đờm, chất nhày phế quản để xác định vi khuẩn gây bệnh, trên cơ sở đó, chọn kháng sinh thích hợp để điều trị nhằm giảm bớt thời gian nằm viện.
Phòng, điều trị thế nào?
Khi NCT nghi ngờ bị viêm phổi, cần đến khám tại cơ sở y tế gần nhất càng sớm càng tốt bởi vì nếu để muộn có thể gây nguy hiểm cho người bệnh (ở Việt Nam, theo thống kê thì tỷ lệ tử vong do viêm phổi ở NCT nếu không phát hiện và điều trị kịp thời có thể lên tới 25%, đặc biệt độ tuổi trên 65). Đối với người cao tuổi mắc viêm phổi, nhất là viêm phổi do virut, việc dùng thuốc điều trị rất khó khăn. Vì vậy, cần dùng thuốc gì, dùng trong bao lâu, liều lượng như thế nào là phải được bác sĩ khám bệnh kê đơn và tư vấn sử dụng. Không nên tự mua thuốc để điều trị, nhất là kháng sinh, bởi vì dùng kháng sinh không đúng chỉ định thì bệnh không những không khỏi mà còn nhiều điều bất lợi sẽ xảy ra cho người bệnh. NCT cần có chế độ sinh hoạt hợp lý, ở thông thoáng, không hút thuốc lá, thuốc lào. NCT cũng cần được giữ ấm và tránh tiếp xúc nhiều với không khí lạnh. Hàng ngày, cần uống đủ lượng nước cần thiết (khoảng từ 1,5 – 2,0 lít), ăn thêm rau xanh trong các bữa ăn và tăng cường ăn trái cây hàng ngày. Vệ sinh họng - miệng hàng ngày như đánh răng, súc họng sau khi ăn, trước và sau khi ngủ dậy. Vận động cơ thể bằng mọi hình thức tùy theo sức khỏe và điều kiện của từng người. Những người bị liệt cần được nâng dậy và xoa bóp các cơ bắp, bụng và tập hít thở sâu để phục hồi các chức năng của phổi.
ThS. Bùi Mai Hương