Tổn thương não do chấn thương là một tổn thương đột ngột của não, xảy ra khi đầu va chạm mạnh vào vật gì đó hoặc va đập nhiều lần hoặc một vật nào đó va chạm mạnh...
Tổn thương não do chấn thương là một tổn thương đột ngột của não, xảy ra khi đầu va chạm mạnh vào vật gì đó hoặc va đập nhiều lần hoặc một vật nào đó va chạm mạnh vào đầu và gây tổn thương cả hộp sọ lẫn não bộ. Nguyên nhân bao gồm: tai nạn sinh hoạt: ngã trong sinh hoạt hằng ngày; tai nạn giao thông, tai nạn lao động; bạo lực đánh đập, đạn bắn, bị sức ép của các vụ nổ; chấn thương thể thao...
Bệnh nhân Trần Duy Kh. 26 tuổi, quê ở Thường Xuân - Thanh Hóa, bị ngã xe máy đập đầu xuống vật cứng, sau tai nạn hôn mê, được điều trị tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Thanh Hóa, phẫu thuật lấy mảnh sọ vỡ nát, sau phẫu thuật ổn định được chuyển đến Bệnh viện Phục hồi chức năng Trung ương để điều trị, trong thời gian điều trị và phục hồi chức năng, bệnh nhân biểu hiện uống nhiều nước hơn bình thường, có ngày uống 4 lít, sau uống tới 7 lít mỗi ngày, kể từ lúc bị tai nạn đến khi xuất hiện uống nhiều nước khoảng 40 ngày - đó là một biểu hiện của rối loạn nội tiết tố chống bài niệu sau tổn thương não.
Hệ thống nội tiết là gì?
Hệ thống nội tiết bao gồm các tuyến và cơ quan làm nhiệm vụ tiết hormon (hay còn được gọi là hệ thống hormon), bản chất của hormon (hay còn gọi là nội tiết tố) là những chất hóa học nội sinh đảm bảo cho hoạt động sống bình thường của cơ thể con người. Hormon tác động lên sự tăng trưởng và phát triển của cơ thể, các vấn đề về tình dục, chuyển hóa và tích trữ năng lượng, đề kháng với bệnh tật...; cơ thể cần có đủ chủng loại và hàm lượng thích hợp để duy trì hoạt động bình thường.
Tổn thương não ảnh hưởng đến hệ thống nội tiết ra sao?
Hai bộ phận quan trọng của hệ thống nội tiết là tuyến yên và vùng dưới đồi tại não và cận não. Chấn thương não có thể gây tổn thương những vùng này, gây ra các vấn đề nội tiết tố. Một người bị tổn thương não có thể bị rối loạn nội tiết tố ngay lập tức hoặc vài tháng hoặc thậm chí nhiều năm sau khi bị thương.
Tuyến yên và vùng dưới đồi bị tổn thương có thể dẫn đến rối loạn nội tiết.
Các rối loạn nội tiết tố sau tổn thương não?
Suy thượng thận: Khi tổn thương tuyến yên, trục điều hành hoạt động tuyến yên - dưới đồi - thượng thận bị mất dẫn đến tuyến thượng thận không hoạt động. Khi các tuyến thượng thận không tạo ra đủ hormon sẽ gây ra các hậu quả như cơ thể luôn mệt mỏi, sụt cân, huyết áp thấp, nôn mửa và mất nước. Suy thượng thận có thể đe dọa tính mạng nếu không được điều trị.
Bệnh đái tháo nhạt: Khi tuyến yên không sản xuất đủ hormon chống bài niệu (Anti Diuretic Hormone/ADH) sẽ dẫn đến hậu quả người bệnh buồn đi tiểu thường xuyên và khát nước và người bệnh phải uống nhiều nước.
Hạ natri máu: Khi không có hormon chống bài niệu, bệnh nhân uống nhiều và đái nhiều dẫn đến phá vỡ sự cân bằng muối và nước trong cơ thể; có thể dẫn đến đau đầu, mệt mỏi, nôn, lú lẫn và co giật.
Các biểu hiện có thể xuất hiện muộn hơn bao gồm
Suy giáp (thiếu hụt nội tiết tố tuyến giáp): Bệnh nhân biểu hiện mệt mỏi, táo bón, tăng cân, chu kỳ kinh nguyệt không đều, không chịu được thời tiết lạnh.
Thiểu năng sinh dục (thiếu hụt nội tiết tố sinh dục): ở phụ nữ có thể biểu hiện là mất chu kỳ kinh nguyệt và rụng tóc; ở nam giới biểu hiện rối loạn chức năng tình dục như mất cương, vú to, rụng tóc và mất cơ bắp.
Thiếu nội tiết tố tăng trưởng: Ở người lớn, tăng tích tụ mỡ, mất cơ bắp và xương, đồng thời giảm sức lực; ở trẻ em thì không lớn lên được.
Tăng nội tiết tố tiết sữa (prolactin): Ở nữ xuất hiện rối loạn kinh nguyệt (chu kỳ kinh nguyệt không đều, núm vú tiết sữa); ở nam giới thì rối loạn chức năng cương dương.
Chẩn đoán rối loạn nội tiết tố do tổn thương não?
Cần hỏi về bệnh sử kỹ càng và thăm khám thực thể. Xét nghiệm máu được thực hiện để kiểm tra mức độ hormon của bệnh nhân. Có thể chụp cộng hưởng từ sọ não để xem tình trạng tuyến yên và kiểm tra xem có các khối u, u nang hoặc các vấn đề khác không?
Điều trị rối loạn nội tiết tố sau tổn thương não như thế nào?
Thông thường, các bác sĩ sẽ dùng nội tiết tố để thay thế những gì còn thiếu (gọi là liệu pháp hormon). Kết hợp các điều trị khác chẳng hạn như điều trị hạ natri máu bằng cách cắt bớt lượng chất lỏng, truyền thêm muối qua đường tĩnh mạch và uống thuốc khác.
Tiên lượng phụ thuộc vào từng bệnh nhân và mức độ nghiêm trọng của nó. Một số vấn đề về nội tiết có thể là tạm thời và biến mất trong vòng 1 năm sau khi tổn thương não. Liệu pháp hormon là một phần rất quan trọng của điều trị. Nó có thể khôi phục lại sức khỏe của bạn, làm giảm triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống của bạn. Trong một số trường hợp, nó có thể là liệu pháp để cứu sống bệnh nhân.
TS.BS. Cầm Bá Thức (Bệnh viện Phục hồi chức năng Trung ương)