Tổ yến là thực phẩm cao cấp ở vùng Á Đông, là 1 trong 8 món ăn nổi tiếng: yến sào, bào ngư, hải sâm, vây cá mập, đế chân voi, bàn tay gấu; nên các bữa tiệc ở cung đình không bao giờ thiếu món yến sào, thường được gọi là yến tiệc và đến nay yến sào luôn đứng đầu trong các món đại tiệc.
Tổ yến là thực phẩm cao cấp ở vùng Á Đông, là 1 trong 8 món ăn nổi tiếng: yến sào, bào ngư, hải sâm, vây cá mập, đế chân voi, bàn tay gấu; nên các bữa tiệc ở cung đình không bao giờ thiếu món yến sào, thường được gọi là yến tiệc và đến nay yến sào luôn đứng đầu trong các món đại tiệc. Người ta thường khai thác tổ yến để làm thực phẩm và làm thuốc.
Tổ yến khai thác về được chải sạch chất bẩn, nhặt bỏ hết lông tơ, rồi phân thành từng loại.
Tổ yến chứa 42,8 - 54,9% protein; nhiều glucose; các acid amin cần thiết khó thay thế: cystein, phenyllamin, tyrosin...; các vitamin B, C, E, PP; các muối natri, sắt, phosphor và các nguyên tố vi lượng. Một số nghiên cứu mới đây cho thấy: yến sào có tác dụng ích khí, cường dương, kích dục, có lợi cho phổi và thận, rất tốt cho da, tăng hấp thu các chất dinh dưỡng và kích thích sự phân chia các tế bào của hệ miễn dịch. Do đó, yến sào được cho là thuốc “cải lão hoàng đồng”, làm chậm quá trình lão hóa.
Yến tần chim bồ câu bổ dưỡng, rất thích hợp với người già yếu, suy nhược.
Theo Đông y, tổ yến vị ngọt, tính bình, vào phế, vị và thận. Có tác dụng dưỡng âm nhuận táo, bổ trung ích khí, bổ thận sinh tinh, kiện tỳ dưỡng huyết. Dùng cho các trường hợp suy nhược cơ thể, viêm khí phế quản, ho khan đàm dính, hen suyễn, khái huyết thổ huyết, viêm dạ dày thực quản gây nôn, lỵ và sốt rét kéo dài, lao phổi, mạnh gân xương. Liều dùng, cách dùng: 3 - 20g; nấu, hầm.
Một số món ăn thuốc có dùng tổ yến
Yến thả: yến sào 5g, hấp cách thủy, cho vào bát con, thêm thịt gà xé 30g, cho nước luộc gà nóng, thêm gia vị cho đủ độ mặn ngọt. Ăn trước bữa ăn. Dùng cho trường hợp suy nhược cơ thể.
Yến tần: chim bồ câu đã làm sạch, cho yến sào, gạo nếp, đậu xanh, mộc nhĩ, nấm hương vào trong bụng chim. Hầm cách thủy cho nhừ, thêm gia vị. Ăn trong ngày. Tác dụng kiện tỳ dưỡng huyết.
Chè yến: yến sào 5g, hấp cách thủy, cho vào bát con. Đường kính đun với nước sôi (lượng đủ ngọt), bắc ra để nguội, thêm lòng trắng trứng và bột mịn vỏ trứng. Đun sôi, lọc trong, đổ vào bát yến. Ăn khi còn ấm và sau bữa ăn. Tác dụng bổ trung, dưỡng khí huyết, dùng cho người suy nhược cơ thể.
Yến sào hấp đường phèn: yến sào 5g, đường phèn 30g. Trước tiên đun tan đường phèn, vớt bỏ váng bã cho yến sào vào đun nhỏ lửa cho sôi là được. Dùng cho các trường hợp suy nhược, người già yếu, lao phổi, viêm khí phế quản, bệnh tâm phế mạn.
Yến sào kỷ tử: yến sào 10g, kỷ tử 15g, đường kính 100g. Yến sào ngâm rửa sạch, cho nước đun sôi cho nở ra, cho tất cả yến sào, kỷ tử và đường kính trong một xoong với lượng nước thích hợp, đun cách thủy 30 phút. Dùng cho các trường hợp viêm phế quản mạn, lao phổi, giãn phế quản.
Yến sào pha sữa bò: yến sào 10g, ngâm nước cho mềm, đun cách thủy cho chín, cho thêm 250ml sữa bò, khuấy đều cho sôi. Dùng cho các trường hợp viêm dạ dày, viêm ruột có nôn ói, nấc cụt và các bệnh nội khoa có nôn ói.
Yến sào đỗ trọng hấp đường: yến sào 4g, đỗ trọng 15g, đường kính 100g. Yến sào ngâm nước sôi cho mềm trước, tất cả cùng nấu trong 30 phút, khuấy lắc đều, lấy nước uống. Dùng cho thai phụ ho nấc, nôn ói; do có tác dụng an thai hòa vị, chỉ ẩu.
Yến sào bạch cập: yến sào 12g, bạch cập 12g. Đun nhỏ lửa, hầm kỹ. Lọc lấy nước, thêm đường phèn, đun cho tan. Uống 2 lần trong ngày. Chữa ho ra máu.
Yến nấm gà tần: yến sào 40g, thịt gà 200g, nấm hương 20g. Hầm trong 10 phút. Ăn trong ngày. Chữa cơ thể suy nhược.
Kiêng kỵ: Người bị cảm mạo phong hàn, phế vị hư hàn, đàm thấp không dùng.
TS. Nguyễn Đức