Trong cuộc đời, tâm sinh lý phụ nữ trải qua nhiều cung bậc, thăng có trầm có, lúc mặn nồng yêu thương, lúc thờ ơ lạnh nhạt...
Trong cuộc đời, tâm sinh lý phụ nữ trải qua nhiều cung bậc, thăng có trầm có, lúc mặn nồng yêu thương, lúc thờ ơ lạnh nhạt... Sự thay đổi tâm sinh lý này liên quan chặt chẽ đến lượng nội tiết tố trong cơ thể và tuổi tác. Có ba thời điểm ghi dấu sự thay đổi tâm sinh lý quan trọng trong đời người phụ nữ là: tuổi dậy thì, thời kỳ mang thai và giai đoạn mãn kinh.
Tuổi dậy thì, mang thai và mãn kinh của phụ nữ có những thay đổi về tâm sinh lý rõ rệt.
Tuổi dậy thì
Giai đoạn dậy thì ở bé gái thường nằm trong khoảng lứa tuổi từ 11 - 17 tuổi. Có em dậy thì sớm, có em dậy thì chậm hơn, tùy mỗi cá thể. Ở lứa tuổi này, cơ thể các bạn nữ đã phát triển gần hoàn thiện, lớp mỡ dưới da dày hơn để tạo nên sự nữ tính, các đường cong rõ ràng hơn. Rõ nét nhất là sự phát triển vượt trội của vòng một: vú to ra trông thấy, tròn trịa hơn, núm vú nhô ra và quầng thâm vú rõ màu hơn. Khi mới phát triển, hai bên ngực của bé thường không to đều nhau, bé có thể cảm thấy ngứa hoặc đau tức ở vú. Khi đã phát triển xong, hai bên vú sẽ cân bằng hơn và cảm giác đau sẽ hết. Vòng ba của bé cũng tròn hơn, rộng hơn để đáp ứng khả năng mang thai và sinh đẻ. Lông cũng bắt đầu xuất hiện ở “vùng kín”, nách. Các cơ quan sinh sản như môi lớn, môi bé, âm hộ, âm đạo... phát triển nhanh chóng. Âm đạo rộng ra, thành tử cung dày hơn để sẵn sàng cho việc mang thai sau này. Giai đoạn dậy thì, buồng trứng phát triển, hoạt động tích cực sản xuất estrogen, hoàng thể tiết ra progesterone và estrogen, dẫn đến rụng trứng và có kinh nguyệt.
Tâm lý bé gái ở tuổi dậy thì cũng thay đổi nhiều hơn trước. Bé hay ngượng ngùng, e dè, xấu hổ, biết làm điệu hơn và có nhiều cảm xúc với người khác giới...
Thời kì mang thai
Đây là giai đoạn có sự thay đổi lớn, đột ngột trong sinh lí của người phụ nữ. Trong những tuần đầu tiên của thai kì, hoormon giới tính nữ progesterone tăng rất nhiều so với trước. Progesterone sản sinh ra trong thai kì có tác dụng duy trì nội mạc tử cung để cho trứng làm tổ, làm giãn cơ tử cung và phòng tránh cơn co tử cung, lợi tiểu, tránh xuất huyết âm đạo hoặc dọa sẩy thai sớm. Tuy nhiên, progesterone tăng trong thai kỳ có thể làm tăng thời gian lưu thức ăn trong dạ dày, giảm trương lực cơ vòng, giảm nhu động ruột... gây ra các triệu chứng dạ dày thực quản và tiêu hóa ở thai phụ.
Tâm sinh lý chị em giai đoạn này chịu tác động mạnh mẽ của sự thay đổi nội tiết tố. Trong khi progesterone và estrogen có liên kết với trạng thái tâm lý buồn và nước mắt. Hơn thế nữa, sự tràn ngập nội tiết tố gây ra tâm lý mất kiểm soát cảm xúc và khó tập trung vào các công việc hàng ngày. Không ít chị em mắc các chứng sress, trầm cảm khi mang bầu. Quan hệ vợ chồng đôi khi lại là vấn đề căng thẳng. Nhiều người vợ cảm thấy tự ti về vóc dáng của mình. Sự chi phối của nội tiết tố khiến nhiều chị em “đơ” cảm giác mỗi khi gần chồng.
Giai đoạn mãn kinh
Mãn kinh cũng giống như giai đoạn của tuổi dậy thì với những biến đổi về thể trạng và tâm lý phức tạp mà hầu như mọi phụ nữ đều phải trải qua. Đây là giai đoạn kéo dài, bao gồm cả thời kỳ tiền mãn kinh và mãn kinh, dao động trong khoảng từ 40 - 55 tuổi. Vấn đề mà hầu hết chị em bước vào giai đoạn này đều gặp phải, đó là nồng độ estrogen suy giảm mạnh, làm cho chức năng hoạt động của buồng trứng cũng bị kém dần đi, các tế bào biểu mô âm đạo cũng dần bị teo mỏng, sự tiết dịch âm đạo giảm. Bệnh cạnh đó, người phụ nữ còn gặp phải một loạt những triệu chứng kèm theo như: mệt mỏi, mất ngủ, cơn bốc hỏa về đêm, thay đổi tính tình, hay cau gắt, béo phì, loãng xương, bệnh tim mạch... Và hệ quả đáng ngại nhất là giảm cảm giác, tăng nguy cơ tổn thương khi quan hệ tình dục, lâu dần dễ mất ham muốn tình dục. Tâm lý của chị em giai đoạn này thay đổi đa dạng. Tính tình trở nên trầm mặc, lo âu, băn khoăn, chán nản hay thất vọng, thường không vừa lòng với những điều xung quanh. Các triệu chứng này kéo dài độ vài năm rồi tự hết, do cơ thể đã quen dần với tình trạng thiếu hụt estrogen. Tuy nhiên, cũng có người thấy những triệu chứng này nặng hơn khi đã chuyển sang giai đoạn mãn kinh thật sự.
Lời khuyên cho chị em
Hình thành - phát triển - thịnh vượng - thoái trào: đó là quy luật tất yếu của đời người. Vì vậy, phụ nữ hãy đón nhận sự thay đổi tâm sinh lý của mình một cách vui vẻ nhất. Chị em cần tự nhận biết những thay đổi trong cơ thể mình, biết được điểm gì hay điểm gì dở để cân bằng lại. Một điều quan trọng là phải hài hòa giữa công việc và giải trí, thư giãn khi cần thiết, kết hợp với việc tăng cường tham gia thể dục thể thao, rèn luyện tác phong sống lạc quan yêu đời... Những yếu tố trên sẽ giúp chị em vượt qua những biến đổi tâm sinh lý một cách tích cực nhất.
BS. Băng Tâm