Mãn dục nam - có thể phòng ngừa?

Mãn dục nam hay hội chứng suy giảm testosteron do tuổi tác là một hội chứng lâm sàng và sinh hóa kết hợp với tuổi cao, biểu hiện các triệu chứng của các cơ quan đích và suy giảm nồng độ testosteron trong máu. Hội chứng này có thể dẫn đến những thay đổi có ý nghĩa tới chất lượng cuộc sống và ảnh hưởng bất lợi trên chức năng của nhiều cơ quan trong cơ thể người đàn ông.

Nói tới chất lượng cuộc sống không thể không nói đến đời sống tình dục được đầy đủ, điều hòa ở mỗi độ tuổi khác nhau. Nội tiết tố có vai trò quyết định nhu cầu cũng như đời sống tình dục ở mỗi giới. Ở nam giới, testosteron làm tăng ham muốn tình dục, giúp quá trình cương dương vật tốt hơn, số lượng, chất lượng tinh trùng ổn định. Testosteron giảm sút liên quan đến quá trình lão hóa của tuổi già, ngược lại tuổi càng cao, mọi bộ phận trong cơ thể bị suy thoái, trong đó có thượng thận và tinh hoàn khiến nội tiết tố nam giới bị giảm sút theo. Lượng testosteron giảm dưới mức bình thường (bình thường 9 - 38nmol/l) sẽ có hàng loạt các triệu chứng xảy ra kèm theo. Đó là những triệu chứng của thời kỳ mãn dục nam.

Các triệu chứng về tình dục

Bạn có thể cảm nhận các triệu chứng về tình dục ở độ tuổi này. Bạn đang có một đời sống tình dục hăng hái, một ngày nào đó tự nhiên ham muốn tình dục giảm đi, tần suất quan hệ của vợ chồng giảm hay hững hờ với chuyện chăn gối. Điều đó không hoàn toàn do tuổi tác mà là do giảm nội tiết tố nam gây ra. Ở người già, tế bào Leydig ở tinh hoàn giảm nên dù LH của tuyến yên có tăng lên để kích thích tinh hoàn sản sinh testosteron thì cũng không đủ lượng tế bào Leydig đáp ứng với những kích thích đó.

Lượng testosteron có tác động kích thích ham muốn tình dục và giúp cho quá trình cương dương vật được tốt. Khi bước vào giai đoạn mãn dục nam, biểu hiện rối loạn cương dương thường là “trên bảo dưới không nghe” hoặc chất lượng cuộc “mây mưa” bị giảm sút như xuất tinh sớm, không “lên đỉnh” hoặc thậm chí “chưa ra chợ đã hết tiền”. Chất lượng và số lượng tinh trùng giảm: Đối với quý ông sau tuổi 40, chất lượng tinh trùng không còn tốt như thời mười tám đôi mươi. Điển hình là sức bơi của các con “loăng quăng” kém đi, hình thái bình thường của tinh trùng giảm khiến khả năng thụ thai giảm đi rất nhiều. Tinh trùng không còn cô đặc và có số lượng đảm bảo mà loãng hơn, ít hơn.

Nếu sau tuổi 40 mà bạn thấy tự nhiên hay mệt mỏi, hay cáu gắt, bực bội vô cớ, sức làm việc giảm sút, thiếu nhiệt huyết, rụng tóc, da xạm,… cùng với những trục trặc trong chuyện phòng the như hững hờ hay có cố thì cuộc “giao ban” đó cũng không đến đầu, đến cuối. Lúc đó, chúng ta có thể nghĩ tới tuổi mãn dục nam đã đến. Testosteron giảm thấp cũng gây ra hàng loạt các rối loạn chuyển hóa trên các tế bào cơ trơn của mạch máu, các biểu hiện thường thấy trên tim mạch như tim đập nhanh, hay hồi hộp, huyết áp thất thường,... Lượng testosteron giảm thấp có thể gây cơn ngưng thở về đêm, cơn tỉnh giấc chớp nhoáng cần điều chỉnh sự thông khí gấp rút gây ra chứng ngáy to, khi ngáy lượng cung cấp oxy lên não giảm nên buổi sáng dậy dễ thấy mệt mỏi.

Lượng testosteron giảm tác động làm tăng nội tiết tố Leptine (một chất giúp sản sinh các tế bào mỡ), khiến mỡ được hình thành nhiều hơn và tích tụ lại gây hội chứng béo phì, đặc biệt là béo bụng. Ngược lại với sự tăng trưởng các tế bào mỡ khi testosteron giảm, các khối lượng không có mỡ như khối lượng các cơ quan, cơ bắp trên khung xương, dịch ngoài tế bào sẽ giảm sút gây nên tình trạng cơ bắp teo tóp, trương lực cơ giảm sút nên lười vận động, dễ mệt mỏi, xương dễ gẫy. Sự vận động, tập luyện cơ bắp sẽ làm cho lượng testosteron trong cơ thể tăng lên. Vì thế những ông chồng chăm tập luyện thể dục thể thao thì thường được các bà vợ khen hơn trong chuyện phòng the. Nhưng nếu sự tập luyện đó căng thẳng triền miên (như các vận động viên thi đấu) lại hay gặp các tình trạng về rối loạn cương dương do nội tiết tố testosteron giảm thấp dưới ngưỡng bình thường.

Điều trị thế nào?

Tuy nhiên, không phải nam giới nào có testosteron giảm cũng là bước vào tuổi mãn dục, hay nam giới cao tuổi nào cũng có testosteron giảm. Có những nam giới nhiều tuổi nhưng chuyện phòng the lúc nào cũng sung mãn, chúng ta từng biết có những ông bố ở độ tuổi ngoài 80. Việc phát hiện ra mãn dục nam sớm giúp thầy thuốc cũng như nam giới có những định hướng điều chỉnh phù hợp. Các nghiên cứu cho thấy, có tới gần một nửa số bệnh nhân không hề có các triệu chứng biểu hiện sự suy giảm về sức khỏe tình dục, đây vốn vẫn được coi là các triệu chứng sớm của bệnh, trong khi nồng độ testosteron vẫn giảm. Những người không hiểu biết về hiện tượng mãn dục nam, họ thường chủ quan, chưa có động thái điều trị tích cực. Thường thì chỉ khi có các biểu hiện của sự suy giảm ham muốn tình dục, xuất tinh sớm, rối loạn cương… họ mới thật sự sợ hãi, chạy đôn chạy đáo đi tìm phương cách để điều trị. Tuy nhiên, đa số bệnh nhân nam vì mặc cảm nên họ giấu diếm sự thật, không khai báo rõ với thầy thuốc về những triệu chứng suy nhược sinh dục của mình, chỉ khai những triệu chứng bệnh lý chung chung. Chính vì vậy, họ thường phải đến khám với nhiều bác sĩ chuyên khoa tim mạch (vì tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim…), chuyên khoa nội tiết (vì đường huyết tăng, béo phì…), chuyên khoa tâm thần kinh (vì những biểu hiện của mất ngủ, căng thẳng, trầm uất…). Kết quả là họ phải uống một vốc thuốc mà nguyên nhân gây ra những triệu chứng đó vẫn chưa được giải quyết.

Về tình dục: nên duy trì đời sống tình dục đầy đủ, tùy khả năng của từng người, sao cho phù hợp, thoải mái, đảm bảo sức khỏe, không gắng sức quá nhiều. Chia sẻ với bạn tình, có sự cảm thông với nhau không được chê trách vì chỉ cần bị chi phối bởi ngoại cảnh hoặc những cử chỉ, lời nói thì sự cương dương cũng bị ảnh hưởng và khó để sinh hoạt tình dục được. Ngoài ra, cần dùng chất bôi trơn để giúp cho việc sinh hoạt tình dục dễ dàng, thuận lợi hơn.

Việc bổ sung các testosteron cho cơ thể kịp thời sẽ giúp các triệu chứng có thể phục hồi, lúc đầu cho kết quả tốt như sức sống trở lại, cuộc sống vui vẻ, yêu đời hơn, chuyện “chăn gối” cũng được cải thiện. Không bổ sung testosteron tổng hợp trong thời gian dài vì khi tinh hoàn được cung cấp một lượng testosteron ngoại lai vào nhiều sẽ làm cho tinh hoàn “lười” làm việc, lâu dần sẽ ức chế, tinh hoàn sẽ không tự sản suất testosteron nữa. Bổ sung testosteron kéo dài sẽ có một số phản ứng phụ như tăng nguy cơ của ung thư tiền liệt tuyến, ung thư vú,…

Với những quý ông gặp các vấn đề trong chuyện cương dương như cương không đủ để đưa vào hay khó cương, không cương được thì việc sử dụng các thuốc có tác dụng cương dương (như các thuốc ức chế men PDE5) là điều cần thiết, tuy nhiên các thuốc đó muốn có tác dụng thì phải có ham muốn tình dục mà nội tiết tố testosteron thúc đẩy việc ham muốn tình dục, do vậy bổ sung một lượng nhỏ testosteron sẽ giúp cho bạn sung mãn hơn.

Khi gặp các vấn đề về rối loạn hoạt động tình dục người cao tuổi nên đến gặp các bác sĩ chuyên khoa nam học để được tư vấn cũng như dùng các thuốc hỗ trợ. Bổ sung testosteron không chỉ giúp cho việc tình dục của người cao tuổi tốt hơn mà nó còn là một mắt xích trong điều chỉnh các bệnh rối loạn chuyển hóa trong cơ thể. Tuy nhiên, việc bổ sung đó ở mỗi người khác nhau, và dùng thuốc như con dao hai lưỡi vì thế người cao tuổi không được tự ý mua những thuốc không rõ nguồn gốc bên ngoài thị trường.

Có phòng ngừa mãn dục được không?

Mãn dục là một quá trình lão hóa tự nhiên nên không thể phòng tránh được. Con người chỉ có thể làm chậm lại tiến trình đó hoặc can thiệp để tình trạng suy giảm khả năng sinh dục không quá nặng nề. Những biện pháp áp dụng có rất nhiều song nói chung, ngay từ trẻ, nam giới cần thực hiện đời sống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên, ăn uống điều độ, tránh các chất kích thích và độc hại, không nên xem phim ảnh khiêu dâm... Điều này không chỉ phòng mãn dục sớm mà còn giúp quý ông lấy lại một phần sinh lực như thời trai trẻ khi đến tuổi mãn dục tự nhiên. Bên cạnh đó, liệu pháp tâm lý là điều không thể thiếu. Do có nhiều thay đổi trong tâm tính nên người cao tuổi rất dễ nhạy cảm, dễ bị tổn thương. Vì vậy, họ cần được quan tâm, chia sẻ của gia đình và xã hội, đồng thời cần có những công việc thích hợp sau nghỉ hưu để thấy mình không phải là người thừa và vẫn có thể làm được nhiều việc.

BS. Nguyễn Thị Hương